ба́за

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз. мн.
Н. ба́за ба́зы
Р. ба́зы ба́з
Д. ба́зе ба́зам
В. ба́зу ба́зы
Т. ба́зай
ба́заю		 ба́замі
М. ба́зе ба́зах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

ба́за, -ы, мн. -ы, баз, ж.

1. Ніжняя апорная частка збудавання, калоны (спец.).

Б. калоны.

2. Аснова, тое, на чым грунтуецца што-н.

Тэарэтычная б.

3. Апорны пункт узброеных сіл краіны на пэўнай тэрыторыі.

Ваенна-марская б.

4. Установа, прадпрыемства і пад. па забеспячэнні або абслугоўванні каго-, чаго-н.

Турысцкая б.

5. Склад, месца для захоўвання тавараў, матэрыялаў.

Прадуктовая б.

|| прым. ба́завы, -ая, -ае (да 2, 4 і 5 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ба́за в разн. знач. ба́за, -зы ж.;

социа́льная ба́за сацыя́льная ба́за;

материа́льная ба́за матэрыя́льная ба́за;

сырьева́я ба́за сыраві́нная ба́за;

тури́стская ба́за туры́сцкая ба́за;

артикуляцио́нная ба́за лингв. артыкуляцы́йная ба́за;

снабже́нческая ба́за забеспячэ́нская ба́за.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ба́за ж., в разн. знач. ба́за; (эк., архит. — ещё) ба́зис м., осно́ва, основа́ние ср.;

сацыя́льная б. — социа́льная ба́за;

матэрыя́льная б. — материа́льная ба́за;

сыраві́нная б. — сырьева́я ба́за;

туры́сцкая б. — тури́стская ба́за;

берагава́я б. — берегова́я ба́за;

эканамі́чная б. — экономи́ческая ба́за (осно́ва), экономи́ческий ба́зис, экономи́ческое основа́ние;

падве́сці ба́зу — подвести́ ба́зу (ба́зис);

б. кало́ны — архит. ба́за (ба́зис, основа́ние) коло́нны;

забеспячэ́нская б. — снабже́нческая ба́за;

○ артыкуляцы́йная б. — артикуляцио́нная ба́за

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ба́за, ‑ы, ж.

1. Ніжняя апорная частка калоны, слупа ў архітэктурным збудаванні. Калона складаецца з базы, ствала і капітэлі.

2. Аснова, тое галоўнае, на чым грунтуецца што‑н. Эканамічная база. Тэарэтычная база. □ Трэба будзе вырашыць грандыёзныя задачы стварэння матэрыяльна-тэхнічнай базы камунізма. Машэраў. // Сукупнасць пэўных матэрыяльна-тэхнічных умоў, неабходных для існавання або развіцця чаго‑н. Сыравінная, кармавая, эксперыментальная, паліграфічная база.

3. Апорны пункт, месца, дзе засяроджаны якія‑н. запасы, маюцца спецыяльныя збудаванні і ўстаноўкі для абслугоўвання чаго‑н. Ваенна-марская база. Турысцкая база. // Склад тавараў, матэрыялаў. База райспажыўсаюза. Кніжная база.

•••

Артыкуляцыйная база — уклад і сістэма рухаў моўных органаў, уласцівыя чалавеку, які гаворыць на якой-небудзь мове.

[Ад грэч. basis — аснова, фундамент.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

БА́ЗА

(грэч. basis),

1) у архітэктуры — аснова (падножжа, п’едэстал), ніжняя апорная частка калоны або пілястры.

2) На транспарце — адлегласць паміж пярэдняй і задняй восямі 2-восевага аўтамабіля, прычэпа і інш. або паміж цэнтрам 2-восевай цялежкі і пярэдняй воссю 3-восевага аўтамабіля. База вагона або лакаматыва — адлегласць паміж цэнтрамі крайніх восяў.

3) У паўправадніковай тэхніцы — назва электрода паўправадніковай прылады, напрыклад транзістара.

4) У машынабудаванні — сукупнасць паверхняў, восяў або пунктаў, па якой вызначаецца становішча вырабу адносна выбранай сістэмы каардынатаў.

5) У матэматыцы — тое, што базіс.

6) Установа, арганізацыя, якая займаецца забеспячэннем або абслугоўваннем каго-н., чаго-н. (напр., экскурсійная база).

7) Склад; частка тэр. для забеспячэння абслугоўвання экспедыцый, войскаў (напр., база ваенная).

т. 2, с. 217

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ба́за

1. (аснова) Básis f -, Basen, Grúndlage f -, -n;

на ба́зе чаго-н auf Grund, auf der Grúndlage (G);

падве́сці навуко́вую ба́зу пад што-н etw. wíssenschaftlich untermáuern;

2. буд:

ба́за кало́ны Säulenfuß m -es, -füße;

3. (установа, склад) Statión f -, -en; Láger n -s, -;

лы́жная ба́за Skíhütte [´ʃi:-] f -, -n, Skílager n -s, -;

турысты́чная ба́за Tourístenheim [tu-] n -(e)s, -e; Júgendherberge f -, -n;

гандлёвая ба́за Hándelszentrale f -, -n;

4. вайск Stützpunkt m -(e)s, -e;

раке́тная ба́за Rakétenstützpunkt m

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Ба́за 1 ’база’. Рус., укр. ба́за. Запазычанне з зах.-еўрап. моў (ням. Base або франц. base < лац. basis < грэч. βάσις). Фасмер, 1, 105; Шанскі, 1, Б, 9 (апошні не ўлічвае магчымасць запазычання рус. мовай гэтага слова ў розныя часы). Параўн. таксама Кохман, Kontakty, 36, які прымае польскае пасрэдніцтва пры запазычанні ўсх.-слав. мовамі, і Гютль–Ворт, For. Words, 51.

Ба́за 2 ’зборачны пункт для жывёлы і г. д.’ (Яшкін), ’калгаснае памяшканне для збожжа; калгасны двор’ (Лысенка, ССП). Можна думаць, што падабенства з ба́за 1 (гл.) толькі выпадковае. Зыходзячы з семантыкі слова, можна прыцягваць для параўнання бел. баз ’жывёлагадоўчая калгасная ферма’ (Яшкін), рус. дыял. баз, базо́к ’загарадзь, скацінны двор; месца, дзе робяцца кізякі; двор’, укр. баз загарадзь для жывёлы’, база ’хлеў’, якія, відавочна, запазычаны з цюрк. моў (каз.-тат., караім. baz яма, склеп’ > калм. bas ’скацінцы двор’). Гл. Фасмер, 1, 105. Параўн. таксама Булатаў, I, 225. Агляд іншых версій гл. Фасмер, там жа. Трубачоў (Этимология 1965, 41) не пераканаўча выводзіць гэтыя словы з гіпатэтычнага іранскага *baza.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ба́за

(фр. base, ад гр. basis = аснова, фундамент)

1) апорная частка калоны ў збудаванні;

2) аснова, тое галоўнае, на чым грунтуецца, ствараецца што-н. (напр. эканамічная б. краіны);

3) апорны пункт, месца, дзе засяроджаны якія-н. запасы, ёсць спецыяльныя збудаванні і прыстасаванні для абслугоўвання чаго-н. (напр. ваенная б., турысцкая б.);

4) склад тавараў, матэрыялаў;

5) адлегласць паміж восямі ў транспартных сродках;

6) паказчыкі, якія бяруцца за аснову, тыпавы варыянт, норму.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

ба́за

1. Склад (БРС).

2. Зборачны пункт для жывёлы (Слаўг.).

3. Месца, дзе прымаюць і складваюць нарыхтоўку сена (Слаўг.).

Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)