бадзя́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца; незак.
1. Весці бадзяжніцкае, без пэўнага занятку і прыстанішча жыццё.
Б. па свеце.
2. Марна траціць час, сланяючыся без справы.
Б. па вуліцы.
|| наз. бадзя́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
бадзя́цца
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, зваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
бадзя́юся |
бадзя́емся |
| 2-я ас. |
бадзя́ешся |
бадзя́ецеся |
| 3-я ас. |
бадзя́ецца |
бадзя́юцца |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
бадзя́ўся |
бадзя́ліся |
| ж. |
бадзя́лася |
| н. |
бадзя́лася |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
бадзя́йся |
бадзя́йцеся |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
бадзя́ючыся |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
бадзя́цца несов., разг.
1. броди́ть, бродя́жничать, скита́ться; блужда́ть; мы́каться;
2. (без дела) броди́ть, слоня́ться, шата́ться, болта́ться, окола́чиваться, шля́ться, таска́ться;
◊ б. па све́це — броди́ть (слоня́ться) по све́ту
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
бадзя́цца, ‑яюся, ‑яешся, ‑яецца; незак.
1. У пошуках чаго‑н. весці вандроўнае, без пэўнага занятку і прыстанішча жыццё. Можна сабе ўявіць, якое шчасце мець свой кут і не мець вечнай патрэбы бадзяцца па свеце, каб зарабляць хлеб у чужых людзей! Чорны. Два гады бадзяўся Тодар па маёнтках, бяздомнік, беззямельнік. Чарнышэвіч.
2. Марна траціць час, сланяючыся без справы. Сын трымаўся адзін, нудзеў, бадзяўся з кута ў кут і да ўсяго быў халодны і абыякавы. Чорны. // Бязмэтна блукаць дзе‑н. Я прыйшоў у лес без якой там пэўнай мэты ці пільнай патрэбы. Проста бадзяўся па аглухлых палянах, дыхаў сыраватым паветрам. Ігнаценка. [Ігнат] бадзяўся то па агародзе, то па вуліцы, не знаходзячы месца. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Бадзя́цца ’бадзяцца, цягацца, валачыцца; валяцца’ (Шат., Касп., Нас., Янк. Мат., Бір. Дзярж., Гарэц., Бяльк.), ’валяцца’ (Жд.: бадзялася скошаная трава). Слова няяснага паходжання. Параўн. рус. дыял. (зах.) бодя́ться ’тс’, польск. дыял. badziać się, bodziać się ’бадзяцца’ (Карловіч: z Litwy). Даль выказвае (з запытаннем) не вельмі пэўную думку аб паходжанні ад бода́ть ’калоць, біць рагамі’. Магчыма, што гэта дзеяслоў экспрэсіўнага паходжання. Не выключаецца, што ёсць сувязь з бадзя́ць ’неахайна адносіцца, насіць (адзенне, абутак); пэцкаць’ (гл.), укр. гуц. ба́дити (абба́дити) ’знайсці’ (*baditi < *ob‑vaditi да *vada ’перашкода’; першапачаткова ’знайсці, перамагаючы перашкоды’ → ’шукаць, хадзіць шукаючы’ → ’бадзяцца’). Параўн. і палес. бада́ццэ ’пераадольваць цяжкасці; перабівацца’ (Лысенка, ССП). Тады ў бадзя́цца — экспрэсіўная палатальнасць (замест бада́цца). Наўрад ці ёсць сувязь з польск. badać się ’дапытвацца, дашуквацца’. Сюды ж бадзя́га ’валацуга’ (Касп., Нас., Бяльк.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бадзяцца, туляцца, валачыцца, цягацца; басцяцца (абл.)
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
абы-дзе́, прысл.
Дзе папала, дзе ўздумаецца.
Бадзяцца а.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
валацу́жнічаць, -аю, -аеш, -ае; незак. (разм.).
Быць валацугам (-ай); бадзяцца.
|| наз. валацу́жніцтва, -а, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
аціра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.
У выразах: аціраць халадкі (разм.) — ухіляцца ад работы, гультаяваць; аціраць бакі (разм.) — бадзяцца, швэндацца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
валачы́цца, -лачу́ся, -ло́чышся, -ло́чыцца; незак.
1. Цягнуцца па зямлі.
2. Блукаць, бадзяцца (разм.).
3. за кім. Заляцацца (разм., неадабр.).
За ёй валочыцца кінамеханік.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)