асма́лак, -лка, мн. -лкі, -лкаў, м.

Кавалак абвугленага, абсмаленага дрэва, галавешка.

|| прым. асма́лкавы, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

асма́лак

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. асма́лак асма́лкі
Р. асма́лка асма́лкаў
Д. асма́лку асма́лкам
В. асма́лак асма́лкі
Т. асма́лкам асма́лкамі
М. асма́лку асма́лках

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

асма́лак, -лка м. головня́ ж.

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

асма́лак, ‑лка, м.

Кавалак абвугленага дрэва, галавешка. Яловы асмалак. □ І не было тут жывога месца, Адно чорныя асмалкі абсечаных снарадамі ствалоў. Лойка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

загарэ́ць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; зак.

Пацямнець, стаць смуглым пад уздзеяннем сонечнага прамення. [Валодзя] загарэў, як асмалак. Якшовіч. Загарэў старшыня, яшчэ больш вылінялі ад спёкі рыжыя бровы. Бялевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

*Ашмалак, ошма́лок ’абгарэлы кусок ці канец, край чаго-небудзь’ (Клім.). Ад шмалыты ’абпальваць, смаліць’ (там жа) як асмалак ад смаліць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

недагарак, галавешка, абгарак, агарак, асмалак

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)

Асмалі́ць ’абпаліць’ (Яруш.). Пачаткова ’пакрыць смалой’, а потым, у сувязі з тым што пры гэтым дрэва часта трымаюць на адкрытым агні, пераносна на іншыя прадметы — напр. парсюка ці гусь. Пераход вядомы і ў іншых славянскіх мовах. Адсюль: асма́лак ’галавешка’, асмалёнкі ’бульба з прыгаркай’ (Сцяц.); асмалёнак ’пра смуглага чорнавалосага чалавека’ (Сцяц.) адлюстроўвае яшчэ сувязь з чорным колерам смалы і абсмаленых прадметаў. Магчыма, што ва ўзнікненні слоў асмалёнкі і асмалёнак ёсць сувязь з коранем смаг‑ (параўн. смажыць), а сувязь з смала — вынік пазнейшай народнай этымалогіі.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)