аслупяне́ць гл. слупянець.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
аслупяне́ць
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
аслупяне́ю |
аслупяне́ем |
| 2-я ас. |
аслупяне́еш |
аслупяне́еце |
| 3-я ас. |
аслупяне́е |
аслупяне́юць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
аслупяне́ў |
аслупяне́лі |
| ж. |
аслупяне́ла |
| н. |
аслупяне́ла |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
аслупяне́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
аслупяне́ць сов. остолбене́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
аслупяне́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
Знерухомець ад моцнага ўзрушэння; анямець ад здзіўлення і інш. Раптам Гарпіна схамянулася і ўся аслупянела ад здзіўлення — гэта ж па радыё называлі яе імя, звярталіся да яе! Краўчанка. Усхапіўшыся, ён [Вайцех] сеў і аслупянеў адразу: недалёка, якраз насупраць яго, ля бярэзніку, дзесяткі два дзікоў калашмацілі мэдлікі пшаніцы, як толькі маглі. Пташнікаў. На дзядзьку-кухара глядзелі, Як бы яны [дзеці] аслупянелі. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
слупяне́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е; незак. (разм.).
Траціць здольнасць рухацца ад моцнага ўзрушэння, хвалявання і пад.
С. ад страху.
|| зак. аслупяне́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е; наз. аслупяне́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
остолбене́ть сов. аслупяне́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
атрупяне́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
Разм. Вельмі спалохацца, страціць самавалоданне; аслупянець.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
аслупяне́нне, ‑я, н.
Стан паводле знач. дзеясл. аслупянець. Не відаць было, ці.. [гаспадар] куды гэтак пільна ўзіраецца, ці проста закамянеў у дзіўным аслупяненні. Зарэцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Стало́п, сталапо́к ‘слуп’ (даўг., Сл. ПЗБ), сюды ж сталапе́ць ‘аслупянець’ (Федар. 4). Да стоўп (гл.). Параўн. сто́лап (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Стро́піцца ‘спужацца, спалохацца’ (ТС). Відаць, звязана з ст.-польск. strzępać ‘баяцца’, для якога Слаўскі (SOr, 18, 255) дапускае развіццё значэння ад ‘быць нерухомым’ да ‘аслупянець (ад страху)’. Параўн. укр. торопи́тися ‘пужацца, бянтэжыцца’, рус. оторопе́ть ‘збянтэжыцца, атарапець’. Тады стропіцца з *сторопіцца, магчыма, пад уплывам строп (гл.) і моцнай рэдукцыяй другога ‑о‑. Далей гл. атарапець, торап. Магчыма, звязана з троп: збіцца з тропу (гл.), а таксама літ. strópti ‘цвярдзець’ (аслупянець?). Гл. таксама стрэпаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)