архаі́зм

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. архаі́зм архаі́змы
Р. архаі́зма архаі́змаў
Д. архаі́зму архаі́змам
В. архаі́зм архаі́змы
Т. архаі́змам архаі́змамі
М. архаі́зме архаі́змах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

архаі́зм, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Слова, моўны выраз або граматычная форма, якія ўстарэлі і выйшлі з агульнага ўжывання.

Лексіка-фанетычны а.

2. Перажытак мінулага.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

архаі́зм м.

1. (род. архаі́зму) (явление) архаи́зм;

2. (род. архаі́зма) лингв. архаи́зм

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

архаі́зм, ‑а, м.

Застарэлая з’ява, перажытак мінулага. І сам.. [дзяк], прапахлы царкоўнымі канонамі, выпетранымі і бяздушнымі, лампадным алеем і воскам царкоўных свечак, здаецца нейкім прыкрым архаізмам, варожым да ўсяго, што свежа і молада. Колас. // Слова, моўны выраз, граматычная форма, што выйшла з агульнага ўжывання.

[Грэч. archaismos.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

архаи́зм архаі́зм, -ма м.;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

архаі́чны, -ая, -ае.

Які ўяўляе сабою архаізм, уласцівы даўніне; старадаўні, устарэлы.

А. стыль.

|| наз. архаі́чнасць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Магу́т ’вельмі дужы, здаровы чалавек’ (Крывіч, IV) — праславянскі архаізм. З прасл. mog‑ǫ‑tъ < mog‑ti ’магчы’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ла́будзь, ла́буць ’лебедзь, Cygnus musicus’ (КЭС, Др.-Падб.). Магчыма, архаізм: параўн. чэш. labuť, серб.-харв. ла̏буд. Да ле́бедзь (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Не́пладзь ’бясплодная жывёліна’: кобыла неплодзь (Нас.). Згодна з Карскім (2–3, 41), рэдкі архаізм, дзе захавалася аснова на ‑ǐ‑.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Дубрэ́ць ’рабіцца цвёрдым’ (Касп.). Няясна. Магчыма, архаізм (з тэарэтычнага прыметніка *dǫbrъ ’дубовы’ > ’цвёрды’; параўн. прасл. *dǫbrъ у Трубачова, Эт. сл., 5, 95).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)