апу́ха, -і, ДМ апу́се, м.
1. гл. апушы́ць.
2. Футравая абшыўка па краях адзення, абутку.
А. даражэй кажуха (прымаўка).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
апу́ха
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
| Н. |
апу́ха |
| Р. |
апу́хі |
| Д. |
апу́се |
| В. |
апу́ху |
| Т. |
апу́хай
апу́хаю |
| М. |
апу́се |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
апу́ха ж.
1. (из меха) опу́шка, вы́пушка, оторо́чка;
2. плотн., обл. обши́вка, подши́вка;
◊ а. даражэ́й кажу́ха — погов. опу́ха доро́же кожуха́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
апу́ха, ‑і, ДМ апусе, ж.
Футравая абшыўка па краях адзення або абутку. Апуха даражэй кажуха. Прымаўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Апу́ха ’аблямоўка кажуха’ (БРС), ’дошкі, якія прымацоўваюцца на краях саламянай страхі’ (Інстр. I, Мат. Гродз., Бірыла, Бел. антр., 2, 22). Рус. зах. опуха, рус., укр. опушка, польск. opucha ’футравая аблямоўка’. Рус. значэнне ’край лесу’, як і бел. ’дошкі на краю страхі’, трэба лічыць пераносным ад ’аблямоўка адзення’. Агульнапрынятае тлумачэнне рус. опушка ад ст.-рус. опушити ’аблямаваць’ (суч. бел. апушыць), звязанага з пухъ (Булахоўскі, Труды ИРЯ, 1, 159; Фасмер, 3, 147). Ст.-бел. опуха ўтворана, пэўна, у сувязі з гэтым жа дзеясловам (параўн. ст.-рус. просуха, прогрѣха, потѣха, утѣха). Апушына ’дошка з краю страхі’ < апух + ина.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
апушы́ць, -шу́, -шы́ш, -шы́ць; -шы́м, -шыце́, -ша́ць; апу́шаны; зак., што.
1. Абшыць па краях футрам (адзенне, абутак).
А. паліто.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пра снег, іней: зацерушыць, абсыпаць.
Іней апушыў дрэвы прысад.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пакрыць, акружыць пушком, чым-н. пушыстым.
|| незак. апу́шваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. апу́ха, -і, ДМ апу́се, ж. (да 1 знач.) і апу́шванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вы́пушка, -і, ДМ -шцы, мн. -і, -шак, ж.
Абшыўка, аблямоўка з футра па краях адзення, абутку; апуха.
Футровая в.
|| прым. вы́пушачны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вы́пушка, ‑і, ДМ ‑шцы; Р мн. ‑шак; ж.
Нашыўка з футра па краях адзення, абутку; апуха.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Плу́шкі 1 ’палавінкі гарбуза’ (пух., Сл. ПЗБ). Да апуха, плаха i̯ (гл.).⇉■
◎ Плу́шкі 2 ’перамёрзлая ў зямлі бульбіна’ (дубр., Нар. словатв.). Няясна, магчыма, роднаснае чэш. plucha ’абалонка зерня’, далей д& плюхлы ’вялы’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вы́пушка ж. аблямо́ўка, -кі ж.; (кант) кант, род. ка́нта м.; (меховая) вы́пушка, -кі ж., апу́ха, -хі ж.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)