апра́ўдвацца
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, зваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
апра́ўдваюся |
апра́ўдваемся |
| 2-я ас. |
апра́ўдваешся |
апра́ўдваецеся |
| 3-я ас. |
апра́ўдваецца |
апра́ўдваюцца |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
апра́ўдваўся |
апра́ўдваліся |
| ж. |
апра́ўдвалася |
| н. |
апра́ўдвалася |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
апра́ўдвайся |
апра́ўдвайцеся |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
апра́ўдваючыся |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
апра́ўдвацца несов., возвр., страд. опра́вдываться; см. апраўда́цца, апра́ўдваць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
апра́ўдвацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
1. Незак. да апраўдацца.
2. Тлумачыць свае паводзіны, учынкі. — Якраз з Алесем Садовічам на станцыі з’ехаліся і разам дадому ішлі, — як бы апраўдваўся Лабановіч за свой «парожні» выгляд. Колас.
3. Зал. да апраўдваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
апраўда́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; зак.
1. Даказаць сваю невінаватасць.
А. перад народам.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пацвердзіцца; аказацца правільным.
Спадзяванні апраўдаліся.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Акупіцца, атрымаць кампенсацыю.
Расходы апраўдаліся.
|| незак. апра́ўдвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
опра́вдываться
1. (доказывать свою правоту) апра́ўдвацца;
2. (подтверждаться) спра́ўджвацца;
3. страд. апра́ўдвацца.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Вінаваціць ’абвінавачваць, лічыць вінаватым’ (КТС, БРС, Гарэц., Шат., Мядзв., Яруш., Касп.), вінуваціць, вінаваціць ’тс’ (Бяльк.). Укр. винува́тити, винова́тити ’тс’, рус. винова́тить ’абвінавачваць’. Утворана ад вінаваты (гл.). Сюды ж зваротны дзеяслоў вінаваціцца ’рабіцца вінаватым, даўжніком’ (Нас.); ’апраўдвацца, дакараць сябе, адчуваючы віну, каяцца’ (КТС).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Правава́цца ’судзіцца, мець цяжбу’ (Нас.; віл., Сл. ПЗБ), ’спрачацца, сварыцца’ (Сл. ПЗБ, Сцяшк. Сл.), ’апраўдвацца’ (Шат.), правува́ты ’крыўдзіцца’ (Сл. Брэс.), ст.-бел. правоватися ’кіравацца прававымі нормамі, судзіць па закону’ (Ст.-бел. лексікон). Да пра́ва (гл.); першапачаткова ’дамагацца права’. Сюды ж прасова́ць ’кіраваць’ (ТС).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ківа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.
1. што. Рухаць з боку ў бок або зверху ўніз; хістаць.
К. слупок.
2. чым. Утвараць хістальныя рухі чым-н.
Сосны ківаюць верхавінамі.
К. нагой.
3. Лёгкім нахілам галавы выказваць знак прывітання, адабрэння і пад.
4. Рухам галавы, пальца падзываць каго-н. да сябе, падаваць якія-н. знакі.
◊
Нечага (няма чаго) на бога ківаць (разм.) — не варта апраўдвацца, звальваць віну на іншых.
|| аднакр. кіўну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́.
|| наз. ківа́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
спасла́цца, спашлюся, спашлешся, спашлецца; спашлёмся, спашляцеся; зак.
Паказаць на каго‑, што‑н. у пацвярджэнне ці ў апраўданне чаго‑н.; прывесці ў якасці доказу. — Разам будзем апраўдвацца, — абяцаю я Рогачу. — На мяне спашліся. Савіцкі. Красніцкі спаслаўся на няхватку часу, і, падзякаваўшы яшчэ раз за шчырую гасціннасць, мы выйшлі на вуліцу. Пальчэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
га́дкі, ‑ая, ‑ае.
Разм.
1. Вельмі непрыемны (з выгляду, на смак і пад.); прыкры, брыдкі. Гадкае стварэнне. Гадкі сон. Гадкае надвор’е.
2. Агідны, подлы, варты пагарды, ганьбавання. Гадкі чалавек. Гадкі ўчынак. □ — Я, Цімох, не буду апраўдвацца: я ўзяўся за гадкую, паскудную справу. Мяне нанялі войт і яго сябры, каб я стаў фальшывым партызанам і даносіў ім на вас. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)