апо́лец
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
апо́лец |
апо́льцы |
| Р. |
апо́льца |
апо́льцаў |
| Д. |
апо́льцу |
апо́льцам |
| В. |
апо́лец |
апо́льцы |
| Т. |
апо́льцам |
апо́льцамі |
| М. |
апо́льцы |
апо́льцах |
Крыніцы:
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
апо́лец, ‑льца, м.
Абл. Вялікі кавалак свінога сала, які атрымліваецца пры разбіранні тушы. Энзэ і сапраўды грунтоўны, — аполец сала, бохан хлеба, пара каўбас, з кошык бульбы і яблыкі. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Апо́лец ’кавалак сала’ (Сцяц., Сцяшк.). Геаграфія ўказвае на магчымасць, а фанетыка (е замест усх.-слав. а) — на верагоднасць таго, што гэта запазычанне з польск. poleć кавалак сала’ з пратэтычным а‑. Усх.-слав.: бел. полць ’палавіна гусі, качкі; палоска сала, выразаная ўздоўж’ (Нас.), польць, пульць ’вялікі кавалак сала’ (Вешт.), полаць ’кавалак сала’, рус., укр. полоть, бел. палаток, рус., укр. полоток ’палавіна (частка) вэнджанай (соленай) тушы гусі і інш.’ Але наогул галосны ў слове полць, полаць не зусім ясны. У аполец ‑ец у выніку дээтымалагізацыі ўсведамляецца як суфікс. Сцяц. (Нар., 65) бачыць тут прэфіксальна-суфіксальнае ўтварэнне: а‑пол‑ец па тыпу азадак. Больш падыходзячым быў бы тып акраец; пры такой этымалогіі няясна, што такое *пол у тушы (аполец азначала б ’тое, што з боку — ’полу’), таму гэта версія здаецца менш верагоднай, чым тлумачэнне слова як запазычанага.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Полць, польць, полец ’кавалак’ (Нас., Сцяшк. Сл.), пэлць ’тс’; пэльц (лун., Шатал.). Укр. півть, пілть, рус. полть, польск. połeć ’сала, бок тушы; кавалак’, в.-луж. połć ’сала’, чэш. polt ’бок тушы’, славац. pôlt ’шматок сала (вэнджанага)’, славен. plȃt ’рассечаная палова’, балг. платъц ’вялікі кавалак сала’. Прасл. *polъtь, варыянт *poltь ад polъ ’бок’, аснова на як у *nogъtь, *lapъtь (Фасмер, 3, 316). Гл. таксама аполец.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
кавалак, кусок, дроб, драбок, крошка, крыха, крышан, абломак, ашчэпак, адшчэпак, уцінак, друзачка / чатырохкантовы: брус, брусок / ад разбітага посуду: чэрап / звычайна пра хлеб: луста, скіба / засохлы: асушак / з краю бохана: акраец; кус, аскабалак, скрыль, друзалак, ашкалёпак / звычайна пра сала: аполец, полаць, скрыгаль, дзялянка, штыглік / пра хлеб: карвега, гамёлка (разм.)
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)