апладне́нне
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, ніякі род, 1 скланенне
|
адз. |
| Н. |
апладне́нне |
| Р. |
апладне́ння |
| Д. |
апладне́нню |
| В. |
апладне́нне |
| Т. |
апладне́ннем |
| М. |
апладне́нні |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
апладне́нне ср., биол. оплодотворе́ние;
шту́чнае а. — иску́сственное оплодотворе́ние
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
апладне́нне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. апладняць — апладніць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
апладні́ць, -ладню́, -ло́дніш, -ло́дніць; -ло́днены; зак., каго-што.
Даць пачатак развіццю арганізма шляхам зліцця мужчынскай і жаночай палавых клетак.
|| незак. апладня́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
|| наз. апладне́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
оплодотворе́ние
1. апладне́нне, -ння ср.;
2. перен. апладатварэ́нне, -ння ср.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
самаапладне́нне, ‑я, н.
Апладненне жаночай палавой клеткі мужчынскай палавой клеткай той жа асобіны двухполых арганізмаў (жывёл і раслін). Самаапладненне раслін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зача́цце, ‑я, н.
Дзеянне і стан паводле знач. дзеясл. зачаць 1; апладненне, пачатак цяжарнасці. О таямніца таямніц — зачацце травінкі кволай, звера, чалавека! Рудкоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
апыле́нне, ‑я, н.
1. Перанос пылку кветкі з тычынак на рыльца песціка, у выніку чаго адбываецца апладненне. Штучнае апыленне.
2. Дзеянне паводле дзеясл. апыліць (у 2 знач.).
•••
Перакрыжаванае апыленне — перанясенне пылку з тычынак кветак адной расліны на рыльцы песцікаў кветак другой расліны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Про́йгра ’апладненне пчалінай маткі’ (Сцяшк. Сл.), про́jигра ’тс’ (Анох.), про́игра ’вясенні вылет пчол’ (Манаенкава, Словарь). Рус. про́игра ’вылет і таўкатня пчол каля вулля, каб прасушыцца і ачысціцца перад зімоўкай’. Да ігра, іграць (гл.); што да семантыкі слова, то параўн. такія значэнні дзеяслова іграць, як ’спарвацца (аб птушках)’, ’аб злучцы жывёлы’ і да т. п.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Нерх ’лёгкая неўраджайная зямля’ (ТС), нерхова́ты ’неўраджайны, лёгкі (аб зямлі)’ (ТС). Няясна; магчыма, звязана з польск. дыял. nierzch ’нераст, ікра’, што адлюстроўвае знешняе падабенства, параўн.: «Земля — нерх, бі чэ́рві ее поточылі. Вона бі чорна, але непло́тна» (ТС), тады ўсё да нераст (гл.), якое можа мець значэнне ’ікра ў рыб, жаб’ і інш. У сувязі з апошнім параўн. укр. нерость, нерість ’усё зямное (акрамя вады), што не расце і што не створана штучна: зямля, каменні, металы, г. зн. наогул мінералы’ (Грынч., да рости ’расці’), што дапускае змяшэнне з нересть ’апладненне ў рыб, змей; сварка’ (там жа). Ва ўсякім разе здзіўляе поўная ідэнтычнасць слова з рэканструкцыяй прасл. *nerьchъ ⩽ nerĭs‑os ’нераст, ікра’ (Шустар-Шэўц, 13, 996), магчыма, першаснае значэнне грунтуецца на ўяўленні пра ікру земнаводных ці чарвякоў. Гл. няршы́ць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)