апераза́ць, аперажу́, апяра́жаш, апяра́жа; аперажы́; апяра́заны; зак., каго-што (разм.).
1. Надзець пояс, дзягу, апаясаць каго-, што-н.
2. перан. Абкружыць, абнесці, абгарадзіць што-н. чым-н.
Горад аперазалі земляным валам.
3. перан. Моцна ўдарыць, агрэць.
А. палкай па спіне.
|| незак. апяра́зваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
апераза́ць
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
аперажу́ |
апяра́жам |
| 2-я ас. |
апяра́жаш |
апяра́жаце |
| 3-я ас. |
апяра́жа |
апяра́жуць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
апераза́ў |
апераза́лі |
| ж. |
апераза́ла |
| н. |
апераза́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
аперажы́ |
аперажы́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
апераза́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
апераза́ць сов.
1. опоя́сать;
а. по́ясам — опоя́сать по́ясом;
2. перен., прост. огре́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
апераза́ць, аперажу, апяражаш, апяража; зак., каго-што.
1. Надзець пояс і пад.
2. Абвязаць каго‑н. поясам і пад. // перан. Абкружыць, абнесці, абгарадзіць што‑н. чым‑н. Іван Грозны пабудаваў некалькі крэпасцей у ваколіцах горада, а самы горад аперазаў земляным валам. Хадкевіч.
3. Разм. груб. Ударыць. Гэлька са злосцю схапіла палку і з усёй сілы аперазала сабаку. Чарот.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Апераза́ць, падпераза́ць (‑цца). Укр. оперезати, підперезати(ся), славен. pręzati ’звязваць’ (ці не сюды і значэнне ’быць павінным, глядзець’, параўн. oprę́zati ’чакаць, сачыць’). Рус. дыял. подперезать (паўдн., зах.). Сюды ж адносяць серб.-харв. запре́зати запрагаць’ (калі яно не да іншага кораня запрагаць, на што ўказвае не толькі форма за̀прежем, але і суфіксацыя; аднак Вук Караджыч не даваў гэтага значэння, а даваў значэнне ’апяразваць’, таму, магчыма, у сербскахарвацкай мове адбылася кантамінацыя кораняў през‑ і преж‑/прег‑ у гэтым слове). Ст.-бел. оперезати (Анічэнка, Праблемы філал., 11). Праслав. дыял. *perzati — дзеяслоў ад імя *perzъ ці прыназоўніка *perz‑ ’праз’. Назоўнік *perzъ мог азначаць ’пояс’; рэканструкцыя праславянскай формы можа адбывацца не толькі на базе беларускай, украінскай, сербскахарвацкай моў, як лічыць Трубачоў, але і славенскай. Міклашыч, 244; Трубачоў, Праспект, 71–72; Слав. языкозн., V, 176, 186. Развіццё значэння ад ’аперазаць’ да ’сцебануць’ у беларускай і ўкраінскай ’мовах цалкам, магчыма, аўтаномна ад іншых славянскіх.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
апяра́зваць гл. аперазаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
перапераза́ць, ‑перажу, ‑пяражаш, ‑пяража; зак.
Разм.
1. каго. Аперазаць каго‑н. накрыж. Пераперазаць партызана кулямётнымі лентамі.
2. што. Аперазаць, падперазаць нанава, іначай. Пераперазаць папружку.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
апяра́зваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да аперазаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
апяра́заны, ‑ая, ‑ае.
Дзеепрым. зал. пр. ад аперазаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
опояса́ть сов.
1. падпераза́ць, апераза́ць;
2. перен. (окружить) акружы́ць, апераза́ць;
леса́ опояса́ли го́род лясы́ акружы́лі (апераза́лі) го́рад;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)