апераза́ць, аперажу́, апяра́жаш, апяра́жа; аперажы́; апяра́заны; зак., каго-што (разм.).

1. Надзець пояс, дзягу, апаясаць каго-, што-н.

2. перан. Абкружыць, абнесці, абгарадзіць што-н. чым-н.

Горад аперазалі земляным валам.

3. перан. Моцна ўдарыць, агрэць.

А. палкай па спіне.

|| незак. апяра́зваць, -аю, -аеш, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

апераза́ць

дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. аперажу́ апяра́жам
2-я ас. апяра́жаш апяра́жаце
3-я ас. апяра́жа апяра́жуць
Прошлы час
м. апераза́ў апераза́лі
ж. апераза́ла
н. апераза́ла
Загадны лад
2-я ас. аперажы́ аперажы́це
Дзеепрыслоўе
прош. час апераза́ўшы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

апераза́ць сов.

1. опоя́сать;

а. по́ясам — опоя́сать по́ясом;

2. перен., прост. огре́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

апераза́ць, аперажу, апяражаш, апяража; зак., каго-што.

1. Надзець пояс і пад.

2. Абвязаць каго‑н. поясам і пад. // перан. Абкружыць, абнесці, абгарадзіць што‑н. чым‑н. Іван Грозны пабудаваў некалькі крэпасцей у ваколіцах горада, а самы горад аперазаў земляным валам. Хадкевіч.

3. Разм. груб. Ударыць. Гэлька са злосцю схапіла палку і з усёй сілы аперазала сабаку. Чарот.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

апераза́ць

1. (надзець пояс) éinen Gürtel úmbinden* [úmschnallen];

2. (абкружыць) umgében* vt, umríngen vt;

3. разм. груб. héftig schlágen*

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Апераза́ць, падпераза́ць (‑цца). Укр. оперезати, підперезати(ся), славен. pręzati ’звязваць’ (ці не сюды і значэнне ’быць павінным, глядзець’, параўн. oprę́zati ’чакаць, сачыць’). Рус. дыял. подперезать (паўдн., зах.). Сюды ж адносяць серб.-харв. запре́зати запрагаць’ (калі яно не да іншага кораня запрагаць, на што ўказвае не толькі форма за̀прежем, але і суфіксацыя; аднак Вук Караджыч не даваў гэтага значэння, а даваў значэнне ’апяразваць’, таму, магчыма, у сербскахарвацкай мове адбылася кантамінацыя кораняў през‑ і преж‑/прег‑ у гэтым слове). Ст.-бел. оперезати (Анічэнка, Праблемы філал., 11). Праслав. дыял. *perzati — дзеяслоў ад імя *perzъ ці прыназоўніка *perz‑ ’праз’. Назоўнік *perzъ мог азначаць ’пояс’; рэканструкцыя праславянскай формы можа адбывацца не толькі на базе беларускай, украінскай, сербскахарвацкай моў, як лічыць Трубачоў, але і славенскай. Міклашыч, 244; Трубачоў, Праспект, 71–72; Слав. языкозн., V, 176, 186. Развіццё значэння ад ’аперазаць’ да ’сцебануць’ у беларускай і ўкраінскай ’мовах цалкам, магчыма, аўтаномна ад іншых славянскіх.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

апяра́зваць гл. аперазаць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

перапераза́ць, ‑перажу, ‑пяражаш, ‑пяража; зак.

Разм.

1. каго. Аперазаць каго‑н. накрыж. Пераперазаць партызана кулямётнымі лентамі.

2. што. Аперазаць, падперазаць нанава, іначай. Пераперазаць папружку.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

апяра́зваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.

Незак. да аперазаць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

апяра́заны, ‑ая, ‑ае.

Дзеепрым. зал. пр. ад аперазаць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)