Апана́с, пана́с ’гульня ў жмуркі’, ’той, хто жмурыць’ (Нас.). Укр. панас ’тс’. Сучасная асацыяцыя з уласным імем, магчыма, другасная. Няясна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
засапці́, ‑пу, ‑пеш, ‑пе; ‑пём, ‑пяце; пр. засоп, ‑сапла, ‑ло; зак.
Разм. Пачаць сапці. // Прасапці. Апанас засоп носам і сціх. Пестрак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ло́мік, ‑а, м.
Памянш. да лом 1; невялікі лом. Апанас падважыў ломікам дзверы і палез у Зосін пакой па ключы... Бажко.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прычасці́ць, ‑чашчу, ‑часціш, ‑часціць; зак., каго-што.
Справіць над кім‑н. абрад прычашчэння, даць прычасце. — Да вас, бацюшка, Апанас Каваль прыйшоў, просіць хворую прычасціць. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
селько́раўскі, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да селькора. Другі работнік, непаваротлівы таўстун Апанас Канонаў увесь час маўчаў і ўважліва падкрэсліваў алоўкам важнейшыя факты ў селькораўскіх пісьмах, каб потым адразу прадыктаваць іх на машынку. Даніленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
като́ўня, ‑і, ж.
Месца допыту і катавання арыштаваных у фашысцкіх і жандармскіх установах, засценках 1. Катоўня дэфензівы. Катоўня гестапа. □ Зэнка стаяла на сярэдзіне змрочнай катоўні і перакладала ўсё, што Апанас гаварыў пра свайго бацьку. Бажко.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
насса́цца, ‑ссуся, ‑ссешся, ‑ссецца; ‑ссёмся, ‑ссяцеся; зак.
Разм. Уволю, многа пассаць. Дзіця нассалася і спіць. □ Дачка .. [Апанаса] была не з плаксівых. Нассаўшыся малака, яна спакойна гуляла на ложку і гула ўвесь час, пакуль Апанас з Якавам палуднавалі. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
блатны́, ‑ая, ‑ое.
1. Які мае дачыненне да свету злачынцаў. А калі ехалі [шафёр і лейтэнант] праз суткі назад, усю дарогу [шафёр] расказваў блатныя гісторыі. Мехаў.
2. у знач. наз. блатны́, ‑ога, м. Беспрытульны, які не мае пэўнага грамадска карыснага занятку, а жыве дробным крадзяжом; блатняк. Апанас Кныш звязаўся з шайкай блатных. Нядзведскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
слу́жачы,
1. ‑ая, ‑ае. Дзеепрым. незал. цяпер. ад служыць.
2. у знач. наз. слу́жачы, ‑ага, м.; слу́жачая, ‑ай, ж. Асоба, якая працуе па найму ў сферы разумовай або невытворчай фізічнай працы. Рабочыя і служачыя. □ Апанас быў пакрыўджаны і прыніжаны тым, што жонка яго займае адказную пасаду, а ён просты служачы на чыгунцы. Дуброўскі.
3. Дзеепрысл. незак. ад служыць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
удружы́ць, удружу, удружыш, удружыць; зак., каго-што, каму і без дап.
Аказаць сяброўскую паслугу; узычыць. Расадка тут [у брыгадзе] заўсёды самая лепшая: сабе пасадзяць і другім калгасам удружаць на патрэбу. Кулакоўскі. // Іран. Зрабіць каму‑н. непрыемнасць. [Дзяжа:] Чаму ж «сястры» ды не ўдружыць, На радасць сум не палажыць? Колас. [Высеўка:] — Самі ж вы не захацелі быць у праўленні. [Дзядзька Яўтух:] — Сам. Правільна .. А хто давёў? Хто ўдружыў мне, Апанас Рыгоравіч? Бялевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)