адваро́тны
прыметнік, адносны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
адваро́тны |
адваро́тная |
адваро́тнае |
адваро́тныя |
| Р. |
адваро́тнага |
адваро́тнай
адваро́тнае |
адваро́тнага |
адваро́тных |
| Д. |
адваро́тнаму |
адваро́тнай |
адваро́тнаму |
адваро́тным |
| В. |
адваро́тны (неадуш.)
адваро́тнага (адуш.) |
адваро́тную |
адваро́тнае |
адваро́тныя (неадуш.)
адваро́тных (адуш.) |
| Т. |
адваро́тным |
адваро́тнай
адваро́тнаю |
адваро́тным |
адваро́тнымі |
| М. |
адваро́тным |
адваро́тнай |
адваро́тным |
адваро́тных |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
прапарцыяна́льнасць, ‑і, ж.
1. Уласцівасць прапарцыянальнага (у 1 знач.); суразмернасць.
2. Спец. Залежнасць паміж велічынямі, якія прапарцыянальна змяняюцца. Прамая прапарцыянальнасць. Адваротная прапарцыянальнасць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прапарцыяна́льнасць, -і, ж.
1. гл. прапарцыянальны.
2. У матэматыцы: залежнасць паміж велічынямі, пры якой павелічэнне адной з іх цягне за сабой змяненне другой у столькі ж разоў.
Прамая п. (пры якой з павелічэннем адной велічыні другая павялічваецца). Адваротная п. (пры якой з павелічэннем адной велічыні другая памяншаецца).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
адваро́тны, ‑ая, ‑ае.
1. Які вядзе назад; які накіраваны ў супрацьлеглы папярэдняму руху бок. У адваротным кірунку. Адваротнае вярчэнне. □ Відаць, чуючы, што на ўзлессі ірвуцца снарады, людзі кінуліся ў адваротны бок, да дробнага хмызняку. Мележ. // Які прыводзяць да зыходнага выніку. Адваротны хімічны працэс. Адваротнае ператварэнне тавару ў грошы.
2. Супрацьлеглы. Адваротны сэнс. Адыманне ёсць дзеянне адваротнае складанню. Лагарыфм з адваротным значэннем. Адваротная тэарэма. Адваротны дослед.
3. Супрацьлеглы знешняму, вонкаваму, левы бок прадмета. [Ніна] узяла са століка маленькае люстэрка, на адваротным баку якога быў малюнак — дзеці купаюцца ў рэчцы. Мележ.
4. у знач. наз. адваро́тнае, ‑ага, н. Палажэнне, якое з’яўляецца процілеглым дадзенаму або патрэбнаму. Доказ ад адваротнага.
•••
Адваротная сіла закона гл. сіла.
Адваротная прапарцыянальнасць гл. прапарцыянальнасць.
Адваротны бок медаля гл. бок.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Лычок ’ручка на кассі’ (капыл., Шатал.). Да лучок, лук 1 (гл.). Відавочна, гэта «гіперправільная» форма (адваротная да рэгулярнай з’явы пераходу ы > у).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пля́цьма ’пляма’ (Касп.; ушац., Жыв. сл.). З пляшкі (гл.). Мена ‑и‑ > -//Ч як (адваротная з’ява) ‑д:г‑ > ‑и‑: малодзыіы > малайцы ^ рабыні > райцы (Карскі, 1, 35 I).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
адваро́тны
1. (не лицевой) обра́тный, оборо́тный;
адваро́тны бок — обра́тная (оборо́тная) сторона́;
2. (противоположный) обра́тный;
адваро́тны сэнс — обра́тный смысл;
раскла́сці ў адваро́тным пара́дку — расположи́ть в обра́тном поря́дке;
3. мат. обра́тный;
адваро́тная велічыня́ — обра́тная величина́;
4. разг. (отвратительный) проти́вный, отвра́тный;
○ адваро́тная прапо́рцыя — обра́тная пропо́рция;
адваро́тная сі́ла зако́на — юр. обра́тная си́ла зако́на;
◊ у адваро́тным вы́падку — в проти́вном слу́чае;
адваро́тны бок медаля́ — обра́тная сторона́ меда́ли
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Вярмо́ ’ярмо’ (Шн., 2; Шн., 1; Сцяшк.; Жд., 1); ’вупраж для вала’ (Мат. АС Гродз.). Да ярмо́ (гл.). Пачатковае в‑ — пераасэнсаванне пратэзы i̯‑ ў гродзенскіх гаворках, дзе маецца і адваротная з’ява; параўн. вавёрка — яе́рка (ДАБМ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
обра́тный адваро́тны; зваро́тны;
обра́тный путь даро́га наза́д, зваро́тная даро́га;
обра́тная сторона́ адваро́тны бо́к;
обра́тный смысл адваро́тны сэнс;
обра́тный биле́т ж.-д. зваро́тны біле́т, біле́т для прае́зду туды́ і наза́д;
обра́тная пропо́рция, обра́тная величина́ мат. адваро́тная прапо́рцыя, адваро́тная велічыня́;
◊
обра́тная си́ла закона юр. зваро́тная сі́ла зако́на.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Казля́т, казляты мн. ’грыб масляк’ (стаўбц., Жыв. сл.). Казлят < казляк з утварэннем формы мн. ліку па мадэлі, добра вядомай рус. мове: маслята, опята; не выключаны, аднак, варыянт, што тут адваротная дэрывацыя з формы мн. ліку і фіксацыяй нерэгулярнай формы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)