агрыза́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; незак.
1. Звычайна пра сабаку: злосна бурчаць ці брахаць, пагражаючы ўкусіць таго, хто закрануў.
2. перан. Груба, са злосцю адказваць на заўвагі (разм.).
На кожнае слова агрызаецца, не дае гаварыць.
|| аднакр. агрызну́цца, -ну́ся, -не́шся, -не́цца; -нёмся, -няце́ся, -ну́цца; -ні́ся.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
агрыза́цца
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, зваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
агрыза́юся |
агрыза́емся |
| 2-я ас. |
агрыза́ешся |
агрыза́ецеся |
| 3-я ас. |
агрыза́ецца |
агрыза́юцца |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
агрыза́ўся |
агрыза́ліся |
| ж. |
агрыза́лася |
| н. |
агрыза́лася |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
агрыза́йся |
агрыза́йцеся |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
агрыза́ючыся |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
агрыза́цца несов., прям., перен. огрыза́ться
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
агрыза́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца.
Незак. да агрызнуцца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
агы́рквацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
Разм. Тое, што і агрызацца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
огрыза́ться
1. прям., перен. агрыза́цца;
2. страд. абгрыза́цца.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Асякаць, асякацца ’абрэзваць (на слове)’ (Гарэц.), раптоўна перарываць’ (Др.-Падб.), асе́кацца (КТС), асыка́цца (Бір. дыс.; Гайдукевіч, Працы IM, 5, 54) ’агрызацца, рэзка адказваць’. Утворана ад дзеяслова сячы (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
супраціўляцца, адбівацца; агрызацца (перан.)
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
Аскірза́цца ’агрызацца’. Укр. оскіря́тися ’выскаліцца, ашчэрыцца’, ошкіря́тися, ви́шкіряти(ся); рус. разм. оски́риться. Відавочна, таго ж кораня, што ашчэрыцца, шчэрыць (гл.). Махэк₂, 627 (пад štířiti), прыводзіць ст.-чэш. oškeřiti se, дыял. чэш. škeřit se, мар. vyskeřák (назва птушкі). Узыходзіць да і.-е. *(s)kēr‑ ’раздзяляць, рэзаць’ (Покарны, 938); параўн. літ. skìrti ’раздзяляць, раз’ядноўваць’, skir̃sti трэскацца (аб скуры, зямлі)’. Захаванне ‑ск‑ перад ‑і‑, магчыма, тлумачыцца ўплывам слоў тыпу скаліцца, склабіць. Элемент ‑з‑ дадаваўся да кораня, які дээтымалагізаваўся, аддзяліўшыся ад варыянта ‑шчэр‑, магчыма, у выніку кантамінацыі з агрызацца. На іншую магчымасць тлумачэння ‑з‑ указвае рус. дыял. паўн. карзать, корзать ’абрэзваць галлё’, славен. kŕzati ’рэзаць дрэнным нажом’, серб.-харв. кр̏зати ’сточваць’ (гл. Фасмер, 2, 199); параўн. таксама рус. дыял. карзубый, карзун ’чалавек без пярэдніх зубоў’, якое ўзводзяць да *kъrnozǫbъ, але нельга выключыць сувязь (магчыма, другасную) паміж аскірзацца і карзун, а, магчыма, таксама бел. прозвішчамі Карзон, Корзун, Карзей, Кірзей; параўн. яшчэ скаруза ’ўпарты’, скарузіцца ’ўпірацца, капрызіць’ (Касп.), рус. скоросый ’запальчывы, няўжыўчывы’. Аб корані гл. Райзензон, Проблемы лексикологии, 1973, 145–152. Для тлумачэння славянскіх форм з ‑ск‑, ‑шк‑ як запазычаных з балтыйскай няма семантычнай падставы; пашырэнне на чэшскай тэрыторыі таксама супраць гэтага.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пярэчыць, пратэставаць; агрызацца, аскірзацца (разм.); фыркаць (перан.) □ не згаджацца
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)