аго́раць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак., што.
1. Купіць, набыць што-н. з цяжкасцю.
А. кватэру.
2. Справіцца з чым-н.; здолець зрабіць што-н.
А. работу.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
аго́раць
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
аго́раю |
аго́раем |
| 2-я ас. |
аго́раеш |
аго́раеце |
| 3-я ас. |
аго́рае |
аго́раюць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
аго́раў |
аго́ралі |
| ж. |
аго́рала |
| н. |
аго́рала |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
аго́рай |
аго́райце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
аго́раўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
аго́раць сов. ко́е-ка́к (с трудо́м) добы́ть (раздобы́ть, купи́ть)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
аго́раць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.
Набыць што‑н. з вялікімі цяжкасцямі. [Гушка] адчуў, як радасная надзея яго ўсяго ўскалыхнула: сярод добрых людзей, разам з імі, ён як-небудзь агорае сабе зямлі крыху і пачне жыць па-чалавечы. Чорны. // Справіцца з чым‑н.; здолець зрабіць што‑н. Агораць хату.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зго́раць сов., разг., см. аго́раць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
аго́раны, ‑ая, ‑ае.
Дзеепрым. зал. пр. ад агораць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Разго́раць ’расстарацца’ (Мат. Гом.). Да аго́раць, гл. агораны.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пераго́раць ’перагараваць’ (лях., Сл. ПЗБ), ’агораць, справіцца з чым-небудзь’ (Нар. Гом.) трэба разглядаць разам з аго́раць ’што-небудзь зрабіць, набыць з цяжкасцю’, горны ’гаротны, сумны’ (БРС), якія да прасл. *gorati: серб.-харв. пре́гор ’перажыванне, гора, смутак, журба’, ’забыццё журбы’; чэш. horati ’гарэць’, ст.-польск. gorać ’палаць, палымнець’, польск. gora ’агонь на пашы, які распальваюць пастухі’, рус. гора́ть ’знішчацца агнём’. Форма *gorati — даволі старая ступень вакалізму кораня побач з *gorěti і *‑garati, параўн. літ. garúoti ’выпарвацца; моцна жадаць’ побач з літ. gorúoti ’моцна жадаць; працаваць да поту’ (Трубачоў, Эт. сл., 7, 31).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Аго́раны ’з цяжкасцю набыты’ (БРС), агораць ’з цяжкасцю што-небудзь набыць, зрабіць’, агорацца (КТС) да гора. Магчыма, калька з літоўскага var̃gti ’пакутаваць, гараваць, цяжка працаваць’, var̃gas ’гора, пакута, цяжкая праца’. На словаўтваральную структуру не выключаны ўплыў асіліць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
паслуга́ч, ‑а, м.
1. Уст. Слуга. [Хадакі:] — Ды мы, пане, хоць у паслугачы да д’ябла гатовы ісці, абы агораць капейку тую на білеты. Пальчэўскі.
2. Пагард. Той, хто выслужваецца ў каго‑н.; саўдзельнік, памочнік у якой‑н. дрэннай справе. Кулакі з ельніцкіх хутароў, стаўшы паслугачамі акупантаў, нарэшце спагналі сваю ашалелую злосць. Вітка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)