абы́раць
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
абы́раю |
абы́раем |
| 2-я ас. |
абы́раеш |
абы́раеце |
| 3-я ас. |
абы́рае |
абы́раюць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
абы́раў |
абы́ралі |
| ж. |
абы́рала |
| н. |
абы́рала |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
абы́раўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
абы́раць сов., обл., см. абы́рацца
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
абы́раць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
Абл. Звыкнуцца з дрэннымі ўмовамі; зрабіцца абыякавым. Абыралі каторыя, машыну не даглядаюць, вучыцца не хочуць. Шынклер.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Абы́раць ’прывыкнуць да дрэнных абставін’ (БРС), абырацца (КТС), рус. обыряться ’быць бадзёрым, ясным (пра пагоду)’, ці да аб‑выраць? Гл. вырай ’паўднёвая, райская краіна’, параўн. Фасмер, 3, 112. Гэта версія, аднак, досыць адвольная з боку семантыкі. Больш верагодна (прынамсі для беларускага слова) абыраць < цюрк. абыр‑ ’спакой, мір, згода’. Гл. Севарцян, 1, 59–60; Расянен, 2.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пообвы́кнуть сов., прост. прывы́кнуць, прызвыча́іцца; (свыкнуться) звы́кнуцца, обл. абы́рацца, абы́раць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Разбырэ́ць ’стаць разбэшчаным, свавольным, непаслухмяным’, ’абыякава адносіцца да справы’ (бялын., Янк. 3.). Няясна. Магчыма, з разбыдрэ́ць ’распесціцца’ (глыб., ЖНС), гл. разбудрыць, у сувязі з дээтымалагізацыяй зыходнага развыдрэ́ць ’зрабіцца смелым, дзёрзкім’ (Нас.). Для значэння ’абыякава адносіцца да справы’ не выключаны ўплыў абы́раць ’прывыкнуць да дрэнных абставін’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)