абуджа́цца
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, зваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
абуджа́юся |
абуджа́емся |
| 2-я ас. |
абуджа́ешся |
абуджа́ецеся |
| 3-я ас. |
абуджа́ецца |
абуджа́юцца |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
абуджа́ўся |
абуджа́ліся |
| ж. |
абуджа́лася |
| н. |
абуджа́лася |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
абуджа́йся |
абуджа́йцеся |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
абуджа́ючыся |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
абуджа́цца несов.
1. разг. пробужда́ться, просыпа́ться;
2. перен. пробужда́ться, просыпа́ться;
1, 2 см. абудзі́цца;
3. страд. пробужда́ться; возбужда́ться; см. абуджа́ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
абуджа́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
1. Незак. да абудзіцца.
2. Зал. да абуджаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абудзі́цца, абуджу́ся, абу́дзішся, абу́дзіцца; зак.
1. Тое, што і прачнуцца.
А. на досвітку.
А. ад крыку.
2. перан. Ажывіцца, напоўніцца шумам, гоманам.
Вуліца абудзілася ад начной цішыні.
Прырода абудзілася да новага жыцця.
3. перан. Узнікнуць, выявіцца (пра пачуцці, уласцівасці, якасці).
Абудзілася пачуццё адказнасці за справу.
4. Вярнуцца да жыцця, дзейнасці, аднавіць жыццёвыя працэсы.
Прырода абудзілася да новага жыцця.
|| незак. абуджа́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пробужда́ться
1. (просыпаться) прачына́цца, абуджа́цца;
2. перен. абуджа́цца;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
абуджэ́нне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. абуджаць — абудзіць і стан паводле знач. дзеясл. абуджацца — абудзіцца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
внуша́ться страд. выкліка́цца; абуджа́цца; усяля́цца, пасяля́цца, надава́цца; навява́цца; унуша́цца; навуча́цца; угаво́рвацца; намаўля́цца; перако́нвацца; см. внуша́ть.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Вы́курстаць ’выселіць, выгнаць’ (КЭС, лаг.). Польск. уст. з Літвы kurstać ’будзіць, абуджаць, падганяць’. Запазычанне з літ. (pa)kìrsti ’абуджацца, адкрываць вочы (пасля сну)’, якое звязана абляутам з kar̃das ’паўторны гук’, kardìntis ’станавіцца прыметным’, апошнія словы ў сваю чаргу звязаны з kir̃sti ’біць, удараць, рубіць’ (параўн. слав. čersti ’рэзаць’) (гл. Фрэнкель, 258 і наст.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
кра́тацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
Разм.
1. Рухацца, варушыцца. Ледзь-ледзь краталася толькі бляшанае лісце асін. Броўка. На левай вудзе кратаўся паплавок. Ваданосаў.
2. перан. Абуджацца, узнікаць (пра пачуцці, думкі і пад.). [Стараста] быў узбуджаны і ўсхваляваны, але гэта ўсё не дасягала глыбіні душы, і недзе ў схаваным кутку краталася радасць. Самуйлёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
возбужда́ться
1. узбуджа́цца; (волноваться) хвалява́цца, узруша́цца; (распаляться) распа́львацца;
2. страд. выкліка́цца; узбуджа́цца; абуджа́цца; узніма́цца; распачына́цца, заво́дзіцца; настро́йвацца; см. возбужда́ть;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)