абміра́ць

дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. абміра́ю абміра́ем
2-я ас. абміра́еш абміра́еце
3-я ас. абміра́е абміра́юць
Прошлы час
м. абміра́ў абміра́лі
ж. абміра́ла
н. абміра́ла
Загадны лад
2-я ас. абміра́й абміра́йце
Дзеепрыслоўе
цяп. час абміра́ючы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

абміра́ць несов., разг.

1. (лишаться чувств) обмира́ть;

2. (цепенеть) мертве́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

абміра́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.

Незак. да абмерці.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

абме́рці, абамру́, абамрэ́ш, абамрэ́; абамро́м, абамраце́, абамру́ць; абмёр, -ме́рла; абамры́; зак. (разм.).

1. Самлець, страціць прытомнасць.

2. Знямець ад нечаканага і моцнага ўзрушэння.

А. ад страху.

|| незак. абміра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; наз. абміра́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

абміра́нне, ‑я, н.

Дзеянне і стан паводле знач. дзеясл. абміраць — абмерці.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

абміра́нне ср., разг.

1. обмира́ние;

2. помертве́ние; см. абміра́ць

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Ґебнуць ’загінуць’ (Сл. паўн.-зах.). Сл. паўн.-зах. лічыць гэта запазычаннем з літ. geĩbti ’абміраць, паміраць’. Няпэўна.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

обмира́ть несов.

1. (лишаться чувств) млець, абміра́ць;

2. (цепенеть) заміра́ць, млець; см. обмере́ть.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Млець ’траціць прытомнасць, свядомасць’, ’абміраць’, ’слабнуць, нямець’, ’вянуць’, ’баяцца’, ’доўга парыцца ў закрытай пасудзіне’ (ТСБМ, Нас., Яруш., Касп., Шат., Гарэц., Растарг., ТС; тураў., КЭС; КЭС, лаг.; смарг., Сл. ПЗБ). Укр. млі́ти, рус. млеть, ст.-рус. мьдлити, польск. mdleć, чэш. omdlíti, ст.-чэш. mdléti, славац. mdlieť, славен. medléti, medȅl, medlȇn ’слабы, худы’, харв. mlȇdan ’худы’, ст.-ц.-слав. мъдлъ. Не зусім яснае слова. Паводле Скока (2, 442), харв.-славен. прыметнікі — самастойныя ўтварэнні з blijed ’бледны, цьмяны’. Бязлай (2, 175) супастаўляе славен. medléti з рус. модеть ’слабець’ (гл. бел. мадзе́ць) і з медленный (як Бернекер, 2, 64 і Фасмер, 2, 632), але і з літ. maũsti ’ныць, сумаваць, быць прыгнечаным’, выводзячы прасл. форму mъdъlъ — другую ступень рэдукцыі да muditi, аднак дапускаючы таксама і кантамінацыю розных блізкіх лексем: maleti, mleti, mlahav. Махэк₂ (356–357) апрача рус. медлить дадае яшчэ меледа́ ’прамаруджванне’, выводзячы прасл. форму mьdъ, а паводле меледи́ть — meld‑. Сюды ж бел. мля́вы ’пазбаўлены бадзёрасці, вялы, слабы, стомлены, павольны’ (ТСБМ) < мляўкі ’тс’, ’парны, гарачы, які даводзіць да млявасці’ (Сцяшк., Сл. ПЗБ, Мат. Гом., Мат. Маг.; КЭС, лаг.), млевота ’стомленасць’ (Растарг.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

млець, млею, млееш, млее; незак.

1. Траціць прытомнасць, свядомасць; абміраць. Маладыя мужчыны і хлопцы сёння пакідалі сем’і і кіраваліся ў горад.. Леапольд Гушка прыйшоў з Адасём дадому збірацца.. Маці млела на ганку. Чорны.

2. Слабнуць, дранцвець, нямець (пра часткі цела). Глянуўшы наперад, у .. дарожную далячынь, Данік адчуў, як ад няспыннага напружання ў яго пачалі млець рукі, заныла спіна. Краўчанка. Толькі вылазячы з чоўна, Саша адчула, які перажыла страх, калі ўбачыла самалёты, — ногі былі як чужыя, млелі і не згіналіся ў каленях. Шамякін. // Знемагаць, нясілець ад гарачыні, спёкі. Парыла так, што ў Куранях і навокал усё млела ў духаце. Мележ.

3. перан. Заміраць ад якога‑н. моцнага пачуцця. [Серж] аж млеў ад шчасця, бачачы, як машыну акружылі натоўпам яго аднакласнікі. Чорны.

4. У кулінарнай справе — доўга парыцца ў накрытай пасудзіне. [Пятро:] — Вось бы сюды чыгунок бульбяных аладак, што цэлы дзень млеюць у сале ў гарачай печы. Васілевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)