абву́глівацца
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, зваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
- |
- |
| 2-я ас. |
- |
- |
| 3-я ас. |
абву́гліваецца |
абву́гліваюцца |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
абву́гліваўся |
абву́гліваліся |
| ж. |
абву́глівалася |
| н. |
абву́глівалася |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
абву́гліваючыся |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
абву́глівацца несов., возвр., страд. обу́гливаться
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
абву́глівацца, ‑аецца; незак.
1. Незак. да абвугліцца.
2. Зал. да абвугліваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абву́гліцца, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -ліцца; зак.
Абгарэць зверху, па краях.
Палена абвуглілася.
|| незак. абву́глівацца, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
абву́гліванне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. абвугліваць — абвугліць і абвуглівацца — абвугліцца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Разжурэ́цца ’распаліцца’ (шальч., Сл. ПЗБ). Утворана ад жу́раць ’прыгараць, абвуглівацца’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Жу́раць ’прыгараць, абвуглівацца’ (Шат.), журэ́ць ’тлець, слаба гарэць’ (Сл. паўн.-зах.). Чэш. žírati ’распальвацца’, žířeti, žířiti ’напальвацца, гарэць’, балг. жу̀равам, жу̀рна ’моцна запякаць’, дыял. журя ’пячы, жарыць, парыць’, журѐя вянуць, сохнуць’, жу̀ре ’моцна паліць’. БЕР (1, 561) этымалагізуе журя без уліку іншаслав. паралелей як кантамінацыю жа̀ря і горя̀. Махэк₂ (722) тлумачыць žířeti як форму з чаргаваннем галоснага да žár. Супрун (Бюлетин за съпоставително изследване на български език с други езици, 1976, 5, 74–76) звязвае жураць з укр. жевріти ’тлець, слаба гарэць’, якое Бузук (Записки іст.-філол. відділу ВУАН, 7–8, 1929) тлумачыў як перастаноўку з *жеравіти (параўн. ст.-слав. жеравиѥ ’вуголле’), а Ільінскі (там жа, 21–22, 1930–1931) звязваў з і.-е. *gʼeu̯er‑ ’палаць’. Па фанетычных прычынах апошняе дало б з‑, а не ж-. Для прасл. žur‑ ’тлець’ і.-е. адпаведнік можа быць толькі *geur‑. У Покарнага (1, 399) ёсць корань *g(e)u‑lo‑ ’жар; тлеючае вуголле’, адкуль герм. словы для вуголля (ням. Kohle, англ. coal), ірл. gúal ’вугаль’. Паводле Покарнага, арм. krak ’агонь, тлеючае вуголле’ адлюстроўвае суфікс ‑r‑ замест ‑l‑ (пра функцыянальную адпаведнасць l — r Бенвяніст, Индоевр., 65) : *geu‑r‑ ’жар’ (гл. іншыя супастаўленні, Ачаран, 2, 678). Да гэтага *geur‑ узыходзіць і слав. žur‑, прадстаўленае ў жураць. Гл. жуляць, журыцца, жэўрэць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)