Verbum

пячы́, пяку́, пячэ́ш, пячэ́; пячо́м, печаце́, пяку́ць; пёк, пякла́, -ло́; пячы́; пе́чаны; незак.

1. што. Гатаваць (ежу) сухім награваннем на адкрытым агні, у прыску, духу ці на патэльні.

П. пірагі.

П. бульбу.

П. яечню.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.), каго-што і без дап. Дзеяннем чаго-н. гарачага, едкага ці вельмі халоднага ўтвараць апёк, адчуванне апёку.

Сонца пякло неміласэрна.

Крапіва пячэ.

Мароз пёк твар.

|| зак. спячы́, спяку́, спячэ́ш, спячэ́; спячо́м, спечаце́, спяку́ць; спёк, спякла́, -ло́; спячы́; спе́чаны.

|| наз. пячэ́нне, -я, н. (да 1 знач.).

чапа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.

1. каго-што. Дакранацца, датыкацца да каго-, чаго-н.

Не чапай рукамі!

2. што. Браць, карыстацца (разм.).

Не чапай майго нічога.

3. каго-што. Закранаць, турбаваць каго-н.; крыўдзіць (разм.).

Не чапай яго, няхай спіць.

4. каго-што. Умешвацца ў чые-н. справы; перашкаджаць каму-н. (разм.).

Не чапай дзяцей, хай гуляюць.

5. каго-што. Знішчаць, вынішчаць; прыносіць шкоду каму-, чаму-н.

Нельга ч. птушыныя гнёзды.

6. Нападаць на каго-, што-н.

Воўк падышоў блізка, але авечак не чапаў.

ланцу́г, -а́, мн. -і́, -о́ў, м.

1. Рад аднолькавых металічных звёнаў, паслядоўна злучаных адно з адным.

Л. якара.

2. перан. Суцэльны рад, сукупнасць чаго-н.

Л. людзей.

Горны л.

3. перан. Лінія байцоў, размешчаных на пэўнай адлегласці адзін ад аднаго.

Бегчы ланцугом (прысл.).

4. Устройства з шэрагу злучаных між сабой элементаў, якія ўтвараюць суцэльную лінію (спец.).

Электрычны л.

◊

Як з ланцуга сарваўся (разм.) — пра нястрыманага, злога чалавека.

|| памянш. ланцужо́к, -жка́, мн. -жкі́, -жко́ў, м. (да 1—3 знач.).

|| прым. ланцу́жны, -ая, -ае (да 1 знач.).

Л. сабака.

разуме́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е; незак.

1. каго-што. Усведамляць, спасцігаць розумам сэнс, змест і пад. чаго-н.; асэнсоўваць.

Р. усё сказанае.

Р. мастацтва.

Р. музыку.

2. што і з дадан. Ведаць, здагадвацца аб чым-н., усведамляць што-н.

Р. сваю памылку.

Р., што назад дарогі няма.

3. каго-што. Падразумяваць, мець на ўвазе.

4. у знач. пабочн. сл. разуме́еш (разуме́еце) Ужыв. з мэтай падкрэсліць што-н., звярнуць увагу на што-н.

Я, разумееш, не згодна з такой думкай.

|| наз. разуме́нне, -я, н. (да 1 і 2 знач.).

раскруці́цца, -ручу́ся, -ру́цішся, -ру́ціцца; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Развіцца (пра што-н. звітае, скручанае).

Вяроўка раскруцілася.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Разгарнуцца (пра што-н. скручанае).

Пакунак раскруціўся.

3. Вызваліцца ад чаго-н. наматанага, накручанага.

Раскруцілася цэлая шпулька нітак.

4. Пачаць круціцца з узрастаючай хуткасцю, сілай (разм.).

Кола раскруцілася.

5. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Павялічыцца ў дыяметры ад кручэння, свідравання.

Адтуліна раскруцілася.

6. перан. Дабіцца поспеху ў якой-н. справе, стаць вядомым, папулярным (разм.).

|| незак. раскру́чвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

раскры́ць, -ры́ю, -ры́еш, -ры́е; -ры́ты; зак., што.

1. Адкрыць шырока, разгарнуць; распасцерці што-н. складзенае.

Р. дзверы.

Р. кнігу.

Р. парасон.

2. Вызваліць ад таго, што накрывае каго-, што-н.; агаліць.

3. Выявіць, зрабіць вядомым што-н. невядомае; выкрыць.

Р. акцёрскія здольнасці.

Р. тайну.

Р. злачынства.

4. Растлумачыць, паказаць сутнасць чаго-н.

Р. змест твора.

5. Знайсці, устанавіць, адкрыць у выніку назіранняў, даследаванняў.

Р. стаянку першабытнага чалавека.

6. Расказаць аб сваіх думках, пачуццях.

Р. свае думкі сябрам.

|| незак. раскрыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. раскрыццё, -я́, н.

спрабава́ць, -бу́ю, -бу́еш, -бу́е; -бу́й; незак. і зак.

1. незак., каго-што. Правяраць стан або якасць каго-, чаго-н., выпрабоўваць.

С. свае сілы.

С. голас.

2. незак., што. Каштаваць што-н., есці што-н. для вызначэння смаку.

С. суп.

3. незак. і (радзей) зак., з інф. Рабіць (зрабіць) спробу выканаць якія-н. дзеянні, здзейсніць што-н.

С. заснуць.

С. узлезці на дрэва.

4. незак. і (радзей) зак., што. Зведваць (зведаць) што-н.

Ён ужо не раз спрабаваў турму.

|| зак. паспрабава́ць, -бу́ю, -бу́еш, -бу́е; -бу́й; -бава́ны.

су́нуць¹, -ну, -неш, -не; сунь; су́нуты; зак.

1. каго-што. Усунуць, укласці ўсярэдзіну чаго-н., пад што-н., пакласці куды-н. спехам.

С. палена ў агонь.

С. ногі ў валёнкі.

2. Даць што-н. спяшаючыся, нядбайна, нехайна.

С. граблі ў рукі.

3. перан., каго-што і без дап.

4. што і без дап. Груба ўдарыць, стукнуць (разм.).

С. нажом у бок.

5. што і без дап. Паказаць што-н. са злосцю, з незадавальненнем; тыцнуць.

С. пропуск вахцёру.

◊

Сунуць у лапу — даць хабар.

|| незак. со́ваць, -аю, -аеш, -ае.