самастрэ́л 1, ‑а, м.
1. Старажытная зброя для кідання стрэл і камення, якая складаецца з лука з прыкладам і спускавога механізма. // Дзіцячая цацка ў выглядзе такой зброі.
2. Спец. Пастка спецыяльнай канструкцыі на шашкоў, якая нагадвае лук.
самастрэ́л 2, ‑а і ‑у; м.
1. ‑у. Наўмыснае раненне самога сябе (з мэтай ухілення ад ваеннай службы). Сапраўдны салдат ніколі не зробіць самастрэлу. Гурскі.
2. ‑а. Разм. Салдат, які знарок раніў сябе.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Сцаць ’выдзяляць мачу’ (Нас., Сержп. Прымхі), сцяць ’тс’ (ашм., Стан.), сца́цца ’мачыцца пад сябе’ (Нас.; ашм., Стан.). Укр. сця́ти, рус. сцать, польск. szczać, в.-луж. ščeć, н.-луж. scaś, šcaś, чэш. scáti, славен. scáti, серб.-харв. старое і дыял. ścati, ст.-слав. сьцати ’тс’. Прасл. *sьcati < *sьkati у выніку трэцяй палаталізацыі; сюды ж стараж.-рус. сьчь ’мача’, ц.-слав. сьчь, серб.-харв. са̏ч, славен. sə̀č ’тс’; гл. Фасмер, 3, 815–816. Першапачаткова ’выдзяляць вадкасць, пушчаць сокі’ (Борысь, Etymologie, 54). Да і.-е. кораня *sei̯k‑ ’выліваць; цячы’ (Борысь, 594). Гл. яшчэ Махэк₂, 538; Глухак, 541; Шустар-Шэўц, 1408; ЕСУМ, 5, 492; параўн. сі́каць. Сюды ж сца́кі ’мача’, сцо́ха перан. ’сварлівая жанчына’, сцулі́ ’мача’, сцуль, сцу́лля ’той, хто мочыцца пад сябе’ (Нас.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бо́йкасць, ‑і, ж.
Уласцівасць бойкага. Бойкасць [Галіны], прастата, уменне стрымаць сябе ў патрэбны момант былі тымі якасцямі, якіх многім не хапала. Няхай. Шолам таксама пахваліў мяне за бойкасць пяра. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
даба́ўка, ‑і, ДМ ‑баўцы; Р мн. ‑бавак; ж.
Разм. Тое, што дабаўлена, прыбаўлена, падбаўлена. І ў сталовай [Толік] вёў сябе смела, еў усё падрад і нават папрасіў дабаўкі. Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дачыта́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Разм.
1. Прачытаць да якога‑н. месца. Дачытацца да сярэдзіны кнігі.
2. Празмерным чытаннем давесці сябе да непрыемных вынікаў. Дачытацца да болю ў галаве.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ачмурэ́ць, ‑эю, ‑эеш, ‑эе; зак.
Разм. Страціць здольнасць ясна ўспрымаць і разумець навакольнае; адурэць. [Сусед Сідара:] — Куды вы!.. Ачмурэлі!.. Згубіць сябе хочаце!.. Галавач. — Як бог свят, ачмурэў чалавек! — спалохаўся дзед. Бажко.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ашкле́лы, ‑ая, ‑ае.
Тое, што і ашклянелы. Павярнуў чалавека тварам да сябе. Нерухомыя, ашклелыя вочы бліснулі ў святле месяца страшнай таямнічасцю і як бы ў нечым мяне папікнулі. Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ба́йбус, ‑а, м.
Разм. Пра высакарослага падлетка, які паводзіць сябе не адпаведна свайму ўзросту. — Як жа вам не сорамна? — накідваецца на.. [хлапчукоў] жанчына. — Такія байбусы! Занятку вам няма іншага? Гарбук.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абмундзірава́нне, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. абмундзіраваць, абмундзіравацца.
2. Камплект форменнага адзення. Летняе абмундзіраванне. □ Цыбулька загадаў выдаць Кітайчонку вінтоўку і абмундзіраванне і прызначыў да сябе каняводам. Шчарбатаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абмы́цца, ‑мыюся, ‑мыешся, ‑маецца; зак.
Змыць з сябе гразь, пыл і пад. // Зрабіцца чыстым ад уздзеяння вады, дажджу і пад. (аб прадметах). Зямелька ўся Ускалышацца, Дажджом яна Абмыецца. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)