ціхачо́м, прысл.
Разм. Тое, што і цішком. З кампаніі сябры пайшлі ціхачом, незаўважана, ні з кім не развітаўшыся. Колас. [Хведар], пакінуўшы сям’ю ў лесе, пракраўся ціхачом назад у вёску. Пестрак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цяплі́чны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да цяпліцы. Цяплічная гаспадарка. // Вырашчаны ў цяпліцы. Цяплічныя агуркі.
2. перан. Спешчаны, распешчаны; які ахоўваецца кім‑, чым‑н. ад цяжкасцей. Цяплічныя дзеці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Распраста́ць ’зрабіць простым, роўным; разагнуць; выцягнуць’ (Нас.; ашм., Стан.; ТСБМ), распраста́ць, ріспря́стыць ’распутаць, зняць путы з коней, разпрэгчы каня’, рыспрыста́ць ’распасцерці, распластаць’ (Бяльк.), роспро́статы ’вызваліць ад чаго-небудзь, разлучыць, пазбавіць чаго-небудзь’ (Лексика Пол.), роспро́статыся ’вызваліцца ад чаго-небудзь’, ’разлучыцца з кім-небудзь’ (Сл. Брэс.), ’вызваліць ад путаў’ (Байк. і Некр.). Параўн. укр. роспро́стати ’выраўняць, расправіць’, рус. дыял. распроста́ть ’апустошыць’, і асабліва славен. pròst ’вызвалены, вольны’. Гл. просты.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Со́ўкаць ‘калыхаць’ (Жд. 2), ‘трымаць дзіця на руках’, ‘няньчыць’, ‘гадаваць’ (мядз., Нар. словатв., Сл. ПЗБ), со́ўкацца ‘хадзіць з кута ў кут; блытацца’ (калінк., хойн., Арх. ГУ). Інтэнсіў ад соваць (гл.), параўн. со́ўваць ‘соваць’ (Арх. Федар.), со́ўвацца ‘хадзіць за кім-небудзь, бадзяцца’ (Сл. ПЗБ), магчыма, праз стадыю інтэр’екцыі соў(к)! (пра хуткі рух). Меркаванне пра развіццё спецыяльных значэнняў ‘гадаваць, даглядаць’ пад уплывам літ. sáugoti ‘берагчы, сцерагчы’ гл. Санько, Крыўя, 1996, 1, 92.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
уподобле́ние
1. (действие) прыпадабне́нне, -ння ср. (да каго, да чаго); параўна́нне, -ння ср. (з кім, з чым); неоконч. прыпадо́бніванне, -ння ср. (да каго, да чаго); параўно́ўванне, -ння ср. (з кім, з чым);
2. (фигура сравнения) прыпадабне́нне, -ння ср.; (сравнение) параўна́нне, -ння ср.;
3. лингв. прыпадабне́нне, -ння ср.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
верхаво́дзіць, ‑джу, ‑дзіш, ‑дзіць; незак., кім-чым, дзе і без дап.
Разм. Узначальваць, кіраваць, распараджацца. Верхаводзіць у гульнях. □ [Міхал:] — Ну, сядай, расказвай, старшыня, як верхаводзіла. Васілевіч. На сходзе верхаводзілі беднякі. Бажко.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адна́дзіць, ‑джу, ‑дзіш, ‑дзіць; зак., каго.
Прымусіць адвыкнуць ад чаго‑н.; адвучыць ад якой‑н. звычкі, схільнасці і пад. // Выклікаць нежаданне хадзіць куды‑н., перашкодзіць мець сувязь з кім‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адчы́нены, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад адчыніць.
2. у знач. прым. Свабодны для доступу, не зачынены.
•••
Дзверы адчынены перад кім гл. дзверы.
Ламацца ў адчыненыя дзверы гл. ламацца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
апекава́цца, апякуюся, апякуешся, апякуецца; незак.
1. над кім-чым. Клапаціцца пра каго‑, што‑н., накіроўваць дзеянні, ахоўваць чые‑н. інтарэсы. Крушынскі апекаваўся над сваімі рабочымі. Бядуля.
2. Зал. да апекаваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
замясці́ць, ‑мяшчу, ‑месціш, ‑месціць; зак., каго-што.
1. кім-чым. Паставіць на чыё‑н. месца, замяніць. Замясціць жаночы персанал мужчынскім.
2. Прызначыць каго‑н. на вакантную пасаду. Замясціць вакантныя адзінкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)