Verbum

завярну́ць, -вярну́, -ве́рнеш, -ве́рне; -вярні́; -ве́рнуты; зак.

1. каго-што і без дап. Змяніць напрамак, шлях руху; павярнуць.

З. назад.

З. каня налева.

З. кароў ад шкоды.

Машына завярнула ў бок лесу.

Дарога завярнула да ракі.

2. што. Паварочваючы, змяніць становішча чаго-н.

З. назад рукі каму-н.

3. Зайсці мімаходам (разм.).

З. да знаёмых.

4. каго-што. Заваліць, закідаць чым-н. (разм.).

З. яму зямлёй.

◊

Завярнуць аглоблі (разм.) — пайсці, паехаць назад, не дасягнуўшы мэты.

|| незак. заваро́чваць, -аю, -аеш, -ае.

вы́біць, -б’ю, -б’еш, -б’е; -біты; зак.

1. каго-што. Ударам выдаліць; з боем выгнаць, адцясніць.

В. акно.

В. ворага з горада.

В. з каляіны (перан.: парушыць прывычны спосаб жыцця).

2. што. Ударамі ачысціць ад пылу.

В. дыван.

3. што. Ударамі зрабіць паглыбленне ў чым-н.; вычаканіць.

В. медаль.

4. што. Знішчыць градам, вытаптаць і пад. (пасевы, поле і г.д.).

Град выбіў жыта.

В. сцежку ў жыце.

5. што. З цяжкасцю дамагчыся атрымання чаго-н. (разм.).

В. дадатковыя сродкі.

|| незак. выбіва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

ма́ска, -і, ДМ ма́сцы, мн. -і, ма́сак, ж.

1. Накладка на твар, падобная на звярыную морду або чалавечы твар з выразам для вачэй, а таксама чалавек у такой накладцы.

Навагодняя м.

М. зайца.

2. перан. Прытворства, якое хавае сутнасць каго-, чаго-н.

Прыкрывацца маскай.

3. Злепак з гіпсу, зняты з твару нябожчыка.

Пасмяротная м.

4. Засцерагальная накладка на твар.

Супрацьгазавая м.

5. У касметыцы: слой накладзенага на твар лекавага сродку, крэму і пад.

◊

Скінуць маску — паказаць сваю сапраўдную сутнасць.

між, прыназ.

1. з Т. Выражае прасторавыя адносіны, ужыв. для ўказання на прадметы, пасярод якіх або ў прамежку паміж якімі што-н. знаходзіцца, адбываецца.

Дарога віецца між палямі.

2. з Р або Т. Выражае аб’ектныя адносіны; служыць для ўказання на групу прадметаў або асоб, у асяроддзі якіх наглядаюцца ўзаемасувязі.

Спрэчка між сяброў.

Дружба між народамі.

◊

Між іншым —

1) мімаходам, не звяртаючы асаблівай увагі;

2) дарэчы, к слову кажучы.

Між (паміж) намі (кажучы) — аб чым-н. такім, чаго не варта гаварыць іншым.

каля́, прыназ. з Р.

1. Ужыв. для абазначэння асобы, прадмета, месца, паблізу або вакол якіх адбываецца што-н., размяшчаецца хто-, што-н.

Дрэва расце к. акна.

Турысты паселі к. вогнішча.

2. Ужыв. пры абазначэнні аб’екта, у дачыненні да якога адбываецца дзеянне, на які накіравана дзеянне.

К. кветак вельмі многа працы.

3. Ужыв. пры абазначэнні прыблізнай велічыні, меры чаго-н., пры ўказанні на пэўную пару́, да якой падышоў ці падыходзіць час.

Хаце к. сарака гадоў.

У мяшку к. двух пудоў мукі.

Было к. поўначы.

ківа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.

1. што. Рухаць з боку ў бок або зверху ўніз; хістаць.

К. слупок.

2. чым. Утвараць хістальныя рухі чым-н.

Сосны ківаюць верхавінамі.

К. нагой.

3. Лёгкім нахілам галавы выказваць знак прывітання, адабрэння і пад.

4. Рухам галавы, пальца падзываць каго-н. да сябе, падаваць якія-н. знакі.

◊

Нечага (няма чаго) на бога ківаць (разм.) — не варта апраўдвацца, звальваць віну на іншых.

|| аднакр. кіўну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́.

|| наз. ківа́нне, -я, н.

кі́дацца, -аюся, -аешся, -аецца; незак.

1. гл. кінуцца.

2. чым. Кідаць у каго-, што-н. або адзін у аднаго.

К. снежкамі.

3. перан., кім-чым. Нядбайна адносіцца да каго-, чаго-н., не шанаваць каго-, што-н. (разм.).

К. добрымі працаўнікамі.

Нельга к. грашамі.

4. Жыць у пастаянных клопатах, у горы, бедна; гадавацца без належнага догляду (разм.).

Цэлае лета кідаецца селянін: то ў полі, то на гаспадарцы.

Так і кідаецца бедная сірата без бацькоў.

◊

Асою ў вочы кідацца (разм., неадабр.) — быць вельмі назойлівым.

адпра́віць, -ра́ўлю, -ра́віш, -ра́віць; -ра́ўлены; зак.

1. каго-што. Паслаць, адаслаць, накіраваць.

А. дзяцей у школу.

А. пасылку.

А. студэнтаў на ўборку ўраджаю.

2. Адпусціць, вызваліць ад якіх-н. абавязкаў.

А. па дамах.

А. на пенсію.

3. што. Даць распараджэнне, сігнал на адпраўку, дазволіць адпраўку чаго-н.

А. цягнік.

А. калону машын.

4. Не згадзіцца прыняць.

А. на дапрацоўку.

5. Адслужыць набажэнства.

А. імшу.

|| незак. адпраўля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

|| наз. адпраўле́нне, -я, н. і адпра́ўка, -і, ДМ -ра́ўцы, ж.

ачы́сціць, ачы́шчу, ачы́сціш, ачы́сціць; ачы́шчаны; зак.

1. гл. чысціць.

2. што. Зрабіць чыстым па саставе.

А. спірт.

3. што. Аслабаніць ад каго-, чаго-н.

А. залу.

А. горад ад прышэльцаў.

4. Апаражніць, з’еўшы ўсё (разм.).

А. міску кашы.

5. каго-што. Абакрасці (разм.).

Зладзеі ачысцілі кватэру.

6. Зрабіць чыстым у маральных адносінах.

А. сумленне (перан.).

|| незак. ачышча́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. ачы́стка, -і, ДМ -тцы, ж. і ачышчэ́нне, -я, н.

Для ачысткі сумлення (каб супакоіцца; разм.); прым. ачышча́льны, -ая, -ае. Ачышчальныя прыстасаванні.

рэагава́ць, -гу́ю, -гу́еш, -гу́е; -гу́й; незак., на што.

1. Адказваць якім-н. чынам на раздражненне, уздзеянне звонку.

Сэрца па-рознаму рэагуе на фізічную нагрузку.

2. Праяўляць свае адносіны да чаго-н.

Р. на скаргу.

|| зак. прарэагава́ць, -гу́ю, -гу́еш, -гу́е; -гу́й, зрэагава́ць, -гу́ю, -гу́еш, -гу́е; -гу́й і адрэагава́ць, -гу́ю, -гу́еш, -гу́е; -гу́й (да 2 знач.; разм.).

|| наз. рэагава́нне, -я, н. і рэа́кцыя, -і, ж.

Рэагаванне вока на святло.

Гэта навіна выклікала ў людзей дваякую рэакцыю.

|| прым. рэакты́ўны, -ая, -ае (да 1 знач.; спец.).