раяні́раваць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак. і незак.
1. Зрабіць (рабіць) надзел якой‑н. тэрыторыі на раёны (адміністрацыйныя, эканамічныя і пад.).
2. Спец. Размеркаваць (размяркоўваць) для пэўных, вызначаных раёнаў. Раяніраваць сорт пшаніцы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рэферы́раваць 1, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак. і незак., што.
Зрабіць (рабіць) рэферат, кароткі выклад чаго‑н. Рэферыраваць кнігу.
рэферы́раваць 2, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; незак.
Выконваць абавязкі рэферы, судзіць у спартыўных спаборніцтвах.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ударо́жыцца, ‑жуся, ‑жышся, ‑жыцца; зак.
Разм. Панадзіцца хадзіць куды‑н., рабіць што‑н. // Абраць для сябе які‑н. занятак. [Дзед Мікалай:] — Праўда, на сына мала было надзеі: ударожыўся ён па лясной часці. Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вахля́ць ’ляпіць, мазаць; рабіць што-небудзь на скорую руку’ (Нас.), рус. вахля́ть ’халтурыць, рабіць нядбайна’. Сюды адносяцца вахля́к ’слабасільны чалавек, вялы работнік’ (Нас.), вахля́й ’вялы, непаваротлівы чалавек’ (Нас.), рус. вахля́й. Далей сюды, бясспрэчна, адносіцца вахла́к ’вахлак’ (БРС); ’брудны, неахайны чалавек’ (КЭС), рус. вахла́к, вахляк ’дурань, нязграбны чалавек’. Фасмер (1, 280) лічыць рус. словы няяснымі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ра́ніць 1 ’параніць’ (ТСБМ, Стан., Сл. ПЗБ), ра́ніцца ’атрымаць раненне’ (ТС), ст.-бел. ранити ’раніць’. Гл. рана 1.
Ра́ніць 2 ’сцвярджаць, што яшчэ рана’ (Нас.), ра́ніцца ’прыходзіць, рабіць раней вызначанага часу’ (Нас., Касп.; ашм., Стан.), сюды ж, магчыма, рані́ць ’не ў тэрмін нарадзіць’ (Сл. ПЗБ), рані́цца ’рана што-небудзь рабіць’ (там жа). Гл. рана 2.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гла́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць; гладзь; -джаны; незак.
1. каго-што. Лёгка, ласкава праводзіць рукой па чым-н.
Г. па галоўцы (таксама перан.: патураць каму-н.). Г. супраць шэрсці (таксама перан.: гаварыць ці рабіць каму-н. наперакор).
2. Тое, што і прасаваць¹.
|| зак. пагла́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць; -джаны.
|| наз. гла́джанне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
маха́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.
1. чым. Рабіць узмахі, рухі ў паветры.
М. рукой каму-н.
2. чым. Трэсці чым-н., пагражаючы каму-н.
М. кулаком.
3. Хутка ісці, рухацца, шпарыць (разм.).
Прыйшлося м. пяць кіламетраў па дажджы.
|| аднакр. махну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́.
|| наз. маха́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прыспе́шыць, -шу, -шыш, -шыць; -шаны; зак.
1. што. Зрабіць больш хуткім.
П. хаду.
2. што. Наблізіць наступленне чаго-н.
П. перамогу над ворагам.
3. каго (што) і каго (што) з чым. Прымусіць рабіць што-н. хутчэй.
П. з заканчэннем работы.
|| незак. прыспяша́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і прыспе́шваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
забарані́ць, -раню́, -ро́ніш, -ро́ніць; -ро́нены; зак.
1. каму што або з інф. Не дазволіць што-н. рабіць.
З. курэнне.
З. ірваць кветкі на клумбах.
2. што. Прызнаўшы грамадска шкодным, непатрэбным, не дапусціць да прымянення, карыстання.
З. прапаганду вайны.
З. азартныя гульні.
|| незак. забараня́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
|| наз. забаро́на, -ы, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
панука́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і пану́кваць, -аю, -аеш, -ае; незак.
1. каго (што). Прымушаць рабіць што-н. хутчэй, падганяць (першапачаткова вокрыкам «ну», звернутым да каня).
П. каня.
Гэтых хлопцаў не трэба п. у рабоце.
2. кім. Дэспатычна распараджацца кім-н.
П. падлеткамі.
|| наз. панука́нне, -я, н. і пану́кванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)