ры́ла, -а, мн. -ы, рыл, н.
1. Выцягнутая пярэдняя частка галавы ў некаторых жывёл.
Свіное р.
2. Тое, што і твар (разм., лаянк.).
У яго не твар, а сапраўднае р.
3. Верхняя выцягнутая частка чаго-н.
Р. бутэлькі.
◊
Ні вуха ні рыла (не ведае, не разумее; разм., неадабр.) — зусім нічога не ведае.
|| памянш. ры́льца, -а, мн. -ы, -аў, н.
Р. ў пуху ў каго-н. (перан.: хто-н. ублытаны ў нячыстую справу; разм.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
стро́іць¹, стро́ю, стро́іш, стро́іць; строй; незак., што.
1. Наладжваць, рыхтаваць да чаго-н. (разм.).
С. касу.
С. цымбалы.
2. У думках планаваць, намячаць (планы і пад.).
С. праекты.
3. У спалучэнні з некаторымі назоўнікамі ўтварае спалучэнне са значэннем дзеяння ў залежнасці ад сэнсу назоўніка (разм.).
С. грымасы.
◊
Строіць вочкі — какетліва паглядаць на каго-н.
Строіць дурня з каго — выстаўляць каго-н. дурнем.
|| зак. састро́іць, -о́ю, -о́іш, -о́іць; -о́ены (да 1 і 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
су́мка, -і, ДМ -мцы, мн. -і, -мак, ж.
1. Выраб са скуры, тканіны і пад., прызначаны для нашэння чаго-н.; торба.
Прадуктовая с.
С. для гародніны.
2. У некаторых жывёл: поласць, складка скуры на жываце мацеры, дзе даношваецца і развіваецца дзіцяня.
С. кенгуру.
3. У анатоміі: орган, які мае выгляд полага мяшэчка са злучальнай тканкі (спец.).
Сардэчная с.
|| памянш. су́мачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак (да 1 знач.).
|| прым. су́мачны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сці́снуць, -ну, -неш, -не; -ні; -нуты; зак.
1. Ціскам зменшыць аб’ём чаго-н., шчыльна злучыць што-н.
С. пружыну.
2. каго-што. Моцна ахапіць каго-, што-н.; здушыць.
С. у абдымках.
С. у чарзе.
3. Здушыць, сцясніць (горла, грудзі).
Спазмы сціснулі горла.
4. перан. Выклікаць адчуванне болю, цяжару (на душы, у сэрцы).
Боль сціснуў сэрца.
5. што. Шчыльна злучыўшы, прыціснуць адно да аднаго.
С. зубы.
|| незак. сціска́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. сціска́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
счапі́ць, счаплю́, счэ́піш, счэ́піць; счэ́плены; зак., што.
1. Злучыць, прымацаваўшы адно да аднаго, зачапіўшы адно за адно.
С. вагоны.
2. Моцна злучыць (пальцы, рукі; разм.).
Настылыя пальцы не надта счэпіш.
3. з чаго. Адчапіць, зняць (разм.).
С. вядро з крука.
4. Сшыць, прышыць на скорую руку (разм.).
С. за вечар спадніцу.
|| незак. счэ́пліваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. счапле́нне, -я, н., счэ́пліванне, -я, н. і счэп, -у, м.
|| прым. счэ́пны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
далёкі
1. (находящийся на большом расстоянии; имеющий большое протяжение) далёкий, да́льний; отдалённый;
2. (о родстве) да́льний;
д. свая́к — да́льний ро́дственник;
3. (ад каго, чаго) перен. (имеющий мало общего с кем; чем-л.) далёкий, чу́ждый (кому, чему);
д. ад наву́кі чалаве́к — далёкий от нау́ки челове́к;
4. в др. знач. далёкий; отдалённый;
~кія часы́ — далёкие (отдалённые) времена́;
~кае падабе́нства — отдалённое схо́дство
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прыла́дзіць сов.
1. прила́дить, приде́лать; пристро́ить;
п. замо́к да дзвярэ́й — прила́дить (приде́лать) замо́к к две́ри;
п. агло́блю да сане́й — прила́дить огло́блю к саня́м;
2. (расположить что-л. по отношению к чему-л.) приста́вить;
п. ле́свіцу да чаго́-не́будзь — приста́вить ле́стницу к чему́-л.;
3. (сделать соответствующим по размерам) подогна́ть, пригна́ть;
п. ра́му да акна́ — подогна́ть (пригна́ть) ра́му к окну́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прыне́сці сов., в разн. знач. принести́;
п. паке́т — принести́ паке́т;
ве́цер ~нёс пах ды́му — ве́тер принёс за́пах ды́ма;
вучо́ба ~сла кары́сць — уче́ние принесло́ по́льзу;
чаго́ цябе́ сюды́ ~сла? — безл. чего́ тебя́ сюда́ принесло́?;
п. кля́тву — принести́ кля́тву;
◊ п. ў ахвя́ру — принести́ в же́ртву;
саро́ка на хвасце́ ~сла — погов. соро́ка на хвосте́ принесла́;
чорт прынёс — чёрт принёс, нелёгкая принесла́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прытры́млівацца несов.
1. приде́рживаться, держа́ться;
п. руко́й за по́ручні — приде́рживаться руко́й за пери́ла;
2. (находиться ближе к чему-л.) приде́рживаться, держа́ться;
п. пра́вага бо́ку — приде́рживаться (держа́ться) пра́вой стороны́;
3. (чаго) перен. приде́рживаться, руково́дствоваться (чем), сле́довать (чему), соблюда́ть (что);
п. пры́нцыпаў — приде́рживаться при́нципов;
п. пра́віл — руково́дствоваться пра́вилами (сле́довать пра́вилам);
п. зако́ну — соблюда́ть зако́н;
4. страд. приде́рживаться; приуде́рживаться; заде́рживаться; см. прытры́мліваць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ле́вы
1. прил., в разн. знач. ле́вый;
ле́вае во́ка — ле́вый глаз;
ле́выя па́ртыі парла́мента — ле́вые па́ртии парла́мента;
2. в знач. сущ., полит. ле́вый;
○ л. бок — изна́нка;
◊ уста́ць з ~вай нагі́ — встать с ле́вой ноги́;
як (чаго́) ~вая нага́ хо́ча — как (чего́) ле́вая нога́ хо́чет;
не ве́дае ~вая, што ро́біць пра́вая — погов. не зна́ет ле́вая, что де́лает пра́вая
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)