То́мна ’цёмна’ (Бяльк.). Няясна; дэафрыкатызацыя цёмна (пад рускім уплывам)? Параўн. цьма/тма, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бром, -у, м.
Хімічны элемент, цяжкая цёмна-бурая вадкасць з рэзкім непрыемным пахам, якая выкарыстоўваецца ў тэхніцы, медыцыне, фатаграфіі і пад.
|| прым. бро́мавы, -ая, -ае і бро́місты, -ая, -ае.
Бромісты калій.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
свінцо́вы, -ая, -ае.
1. гл. свінец.
2. перан. Цёмна-шэры, колеру свінцу.
Свінцовае неба.
3. перан. Цяжкі.
С. удар.
Свінцовая галава (пра боль і цяжар у галаве). Свінцовае маўчанне (панурае, гнятучае).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ясака́р, -а і -у, мн. -ы, -аў, м.
1. -а. Дрэва сямейства вярбовых з цёмна-шэрай карой; чорная таполя.
Таўшчэзны камель ясакара.
2. -у. Драўніна гэтага дрэва.
|| прым. ясака́равы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
цемна... (гл. цёмна...).
Першая састаўная частка складаных слоў; ужываецца замест «цёмна...», калі націск у другой частцы падае на першы склад, напрыклад: цемнабровы, цемнатвары, цемнагрывы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зусі́м, прысл.
1. Абсалютна, поўнасцю.
У хаце стала з. цёмна.
Я яго не з. зразумеў.
2. (перад адмоўем). Ні ў якой ступені, ніколькі (разм.).
З. не смешна.
Я тут з. не жартую.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
варані́ць, -раню́, -ро́ніш, -ро́ніць; незак., што.
Пакрываць паверхню металічных прадметаў (са сталі, чыгуну) тонкім слоем вокіслу чорнага, цёмна-сіняга або карычневага колеру, каб засцерагчы ад іржы; чарніць.
В. сталь.
|| наз. варане́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
крыжа́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.
Вадаплаўная птушка сямейства качыных з цёмна-бурым апярэннем (у самкі) і цёмна-зялёнай галавой і шыяй (у самца).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
*Мурава́ты, мурова́ты ’цёмна-шэры’ (ТС), му́ры ’светла-карычневай масці’ (мазыр., З нар. сл.), ’цёмна-сівы’ (лельч., Нар. лекс.), ’смуглы, светла-карычневы’ (ТС), рус. мурый ’цёмна-карычневы’, укр. му́рий ’цёмна-шэры з плямамі (аб масці)’, ’смуглы’, чэш. mourovatý ’пачарнелы, цемнаваты’, moura ’шэрая (бурая) карова’. Да прасл. murъ, і.-е. адпаведнікамі якога з’яўляюцца: ст.-грэч. ἀμαυρός ’цёмны’, аркадск. μαῦρος, с.-грэч. μαῦρος ’цёмны, чорны’ (Цупіца, BB, 25, 101; Фасмер, 3, 15; Махэк₂, 377).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
мра́чно нареч.
1. змро́чна; цёмна; хму́рна; пахму́рна;
2. пану́ра; см. мра́чный;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)