скарачэ́нне, -я, мн. -і, -яў, н.
1. гл. скараціцца, скараціць.
2. Скарочанае абазначэнне, назва каго-, чаго-н.
Умоўныя скарачэнні.
3. Пропуск у якім-н. тэксце.
Раман друкуецца са скарачэннямі.
4. Звальненне з работы (разм.).
С. штату.
5. У словаўтварэнні: усячэнне слова, а таксама частка слова ці цэлае слова, утвораныя шляхам такога ўсячэння.
Слоўнік скарачэнняў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
аб’ядна́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
1. Злучыцца, утварыць адно цэлае. Аб’яднацца ў кааператыў. □ Тут аб’ядналіся разам усе выгоды: і лес, і луг, і шырокая рака і зараснік. Маўр.
2. Згуртавацца. Аб’яднацца ў барацьбе за мір.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
суке́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.
Жаночае адзенне, верхняя частка якога, што адпавядае кофце, складае адзінае цэлае з ніжняй часткай, якая адпавядае спадніцы. На Лёдзі была новая, з залацістым зіхценнем муаравая сукенка. Карпаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сюжэ́тна, прысл.
У адносінах сюжэта, па сюжэту. Задума не вырашалася сюжэта, эпічна, між тым як логіка задумы вымагала гэтага. М. Стральцоў. І ў той жа час [раздзелы, сцэны аповесці], сюжэтна дапаўняючы адзін аднаго, арганічна зліваюцца ў адзінае цэлае. «Беларусь».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
саста́віць, -ста́ўлю, -ста́віш, -ста́віць; -ста́ўлены; зак., што.
1. Паставіць побач або ў адно месца.
С. снапы ў мэндлікі.
С. сталы ў адзін рад.
2. Атрымаць што-н. цэлае, злучыўшы асобныя часткі.
С. цягнік.
С. лякарства (перамяшаўшы кампаненты).
3. Зняць што-н. зверху.
С. вазоны з акна на падлогу.
|| незак. састаўля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
|| наз. састаўле́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прырасці́, 1 і 2 ас. не ўжыв., -це́; -ро́с, -расла́, -ло́; зак.
1. да чаго. Зрастаючыся, утварыць адно цэлае з чым-н.
Прышчэп прырос.
П. дамесца (перан.: зрабіцца нерухомым).
2. Павялічыцца ў колькасці, памерах (разм.).
|| незак. прыраста́ць, -а́е.
|| наз. прырашчэ́нне, -я, н. і прыро́ст, -у, М -сце, м. (да 2 знач.).
Прырашчэнне працэнтаў.
Прырост пагалоўя жывёлы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
разадра́ць, -здзяру́, -здзярэ́ш, -здзярэ́; -здзяро́м, -здзераце́, -здзяру́ць; -здзяры́; -задра́ны; зак. (разм.).
1. каго-што. Рэзкім рухам раздзяліць на часткі; парушыць што-н. цэлае, зрабіць драным.
Р. паперу на дробныя кавалкі.
Р. плашч.
2. каго. Пазбавіць жыцця (пра драпежных жывёл, птушак).
Воўк разадраў авечку.
3. што. Нанесці рану, драпіну.
Р. нагу аб дрот.
|| незак. раздзіра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Разво́д ’калёсы, прыстасавання для перавозкі бярвення’ (віл., Сл. ПЗБ), ’разведзены ў даўжыню воз’, ’поўны камплект колаў для воза’ (Сцяшк.). Лексіка-семантычнае ўтварэнне; перанос назвы адбыўся на аснове метаніміі: цэлае — воз — атрымала назву ад часткі — жэрдкі, што злучае перадок воза з задком і дазваляе падоўжыць воз: разво́дка ’трайня ў возе’ (гродз., Сл. ПЗБ). Параўн. драбі́ны, калёсы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ра́нне, ‑я, н.
Тое, што і раніца. Ад рання да вечара. □ [Лізавета:] — Я ўчора, пакуль машыну злавіла, выстаяла па шашы цэлае ранне. Чорны. Сонца толькі што ўзышло.. З усіх комінаў белыя слупы дыму валяць. Ранне марознае, празрыстае. Машара.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сажра́ць, зжару, зжарэш, зжарэ; зжаром, зжараце; пр. зжор, зжэрла; зак., каго-што.
Разм. груб.
1. З’есці. Учора цэлае лыка кілбасы сажраў [Цімох Ткачэня]. Чарнышэвіч.
2. перан. Патраціць у вялікай колькасці. [Казімір:] — Больш тое хаджэнне сажрала грошай, чым сам лес. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)