шы́хта, -ы, ДМ -хце, шыхт, ж. (спец.).
Сумесь матэрыялаў (руда, флюсы, кокс, вугаль і інш.), узятых у пэўнай прапорцыі, якую загружаюць у плавільныя печы для перапрацоўкі.
Закласці шыхту спецыяльнай сталі.
|| прым. шы́хтавы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
адду́шына, -ы, мн. -ы, -шын, ж.
1. Адтуліна для выхаду паветра, дыму і пад.
А. ў печы.
2. перан. Тое, што дае выхад чаму-н. (пачуццям, настрою і пад.).
Знайсці аддушыну ў гутарках з блізкім чалавекам.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
го́ран, -рна, мн. -рны, -рнаў, м.
1. Кавальская печ з мяхамі і паддувалам для награвання і пераплаўкі металаў ці печ для абпальвання керамічных вырабаў.
2. Ніжняя частка доменнай печы, дзе згарае паліва.
|| прым. гарнавы́, -а́я, -о́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
чале́снікі, ‑аў; адз. няма.
Уваходная выемка ў печы. [Дзед] падышоў да прыпечка, выняў з-пад чалеснікаў абсмаленую засланку. Бядуля. У хаце стол, накрыты абрусам, чыстая падлога, з чалеснікаў печы смачна пахне недаваранай стравай. Каваль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
качу́лка, -і, ДМ -лцы, мн. -і, -лак, ж.
1. Драўлянае кола, якое качаюць дзеля забавы.
2. Драўляны прадмет цыліндрычнай формы, з дапамогай якога ставяць у печ і вымаюць з печы вялікія чыгуны.
|| прым. качу́лачны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сква́рыцца, -руся, -рышся, -рыцца; незак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пячыся на агні; смажыцца.
У печы скварыцца свежае сала.
2. перан. Грэцца на сонцы; быць у вельмі гарачым месцы (разм.).
|| зак. сасква́рыцца, -руся, -рышся, -рыцца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ляжа́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак, ж.
1. Шырокі выступ печы, грубкі для ляжання.
2. Месца, прыстасаванае для ляжання.
|| прым. ляжа́начны, -ая, -ае (да 1 знач.) і ляжа́нкавы, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ту́паць, -аю, -аеш, -ае; незак.
1. Стукаць, біць нагой (нагамі) аб зямлю, падлогу і пад.
Т. нагамі.
2. Хадзіць (разм.).
Маці тупала каля печы.
|| аднакр. ту́пнуць, -ну, -неш, -не; -ні (да 1 знач.).
|| наз. ту́панне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
адпячы́ся, ‑пячэцца; ‑пякуцца; зак.
Прабыўшы залішне доўга ў печы, перапячыся. Хлеб адпёкся.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пры́мастка ’палаці каля печы, дзе спяць’ (Сцяшк.), ’дошка, прыладжаная да печы ці да ложка’ (гарад., Сл. ПЗБ), пры́мастак ’насціл з дошак паміж печчу і сцяной у курнай хаце’ (Скарбы), пры́мосток, прэ́мусток ’ляжак ля печы’, мн. л. пры́мосты, пры́мусты ’насціл з дошак на невялікіх падстаўках (козлах) каля печы, на якім спалі’ (Сіг., Сл. Брэс.), прэ́муст ’шырокая лава каля печы’ (Сіг.), толькі мн. л. пры́масткі ’седала’ (ашм., Сл. ПЗБ), прымо́сце, прыму́сте ’насціл з дошак каля печы’ (Шушк.), мн. л. прымо́сткі ’памост’ (Раст.). Да мост (гл.). Параўн. рус. дыял. примо́стка ’шырокая лава каля рускай печы для спання’, укр. при́мостка, при́містка ’прымацавання да чаго-небудзь лава, памост’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)