Морфій ’хлорыставадародная соль марфіна, якая ў медыцыне ўжываецца як наркатычны заспакаяльны, болесуцішальны і снатворны сродак’ (ТСБМ). З рус. морфий, якое з ням. Morphium < лац. Morpheus ’імя бога сну, сына Сну і Ночы’ < ст.-грэч. Μορφεύς ’які стварае форму’ (Фасмер, 2, 659; Сл. иностр. сл., 1988, 331).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

адшалясце́ць, ‑лясціць; зак.

Кончыць шалясцець. Адшалясцеў барвовым лісцем кастрычнік, мінулі халодныя.. дні і ночы лістапада, пачаўся снежань. Сіўцоў. / у перан. ужыв. Дні прайшлі, адшалясцелі зоры На гарачых крыллях навальніц. Трус.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

задрама́ць, ‑драмлю, ‑дрэмлеш, ‑дрэмле; зак.

Заснуць лёгкім сном, прыдрамнуць. Алесь сочыць за сваімі думкамі, свядома кіруе імі, каб не задрамаць, не заснуць. Галавач. Стомленая ад бяссоннай ночы, старая задрамала. Гурскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

...гадзінны, ‑ая, ‑ае.

Другая састаўная частка складаных слоў, якая абазначае: разлічаны на столькі гадзін, колькі паказана ў першай частцы; назначаны на пэўную гадзіну дня або ночы. Сямігадзінны рабочы дзень. Пяцігадзінны кінасеанс.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

мле́чны, ‑ая, ‑ае.

Падобны на малако; малочны (у 7 знач.). Мы плылі па азёрах у млечным тумане цёплай ночы і абое маўчалі. Ваданосаў.

•••

Млечны сок гл. сок.

Млечны Шлях гл. шлях.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

самазара́дка, ‑і, ДМ ‑дцы; Р мн. ‑дак; ж.

Разм. Самазарадная вінтоўка. У час Вялікай Айчыннай вайны.. [дзядзька Ціхон] лічыўся лепшым ружэйным майстрам партызанскай брыгады, дні і ночы рамантаваў самазарадкі і аўтаматы. Паслядовіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

фа́ра, ‑ы, ж.

Спецыяльны ліхтар з рэфлектарам на аўтамабілі, трактары і пад. для асвятлення шляху. Жаўтавата-белы сноп святла ад фары разразаў лёгкую шэрань ліпеньскай ночы, выхопліваў з яе прысады. Асіпенка.

[Фр. phare.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шугале́я, ‑і, ж.

Раней — вялікая лодка з аднаго выдзеўбанага кавалка дрэва (звычайна дубу). Дзяўбаў паляшук Шугалеі, як гора, — Распарваў ён дуб, Дзеўбучы дзень да ночы Чаўны, як вялізныя Ноевы ночвы. Лойка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

про́ціў разм.

1. см. су́праць;

2. в выражении: п. но́чы на́ ночь гля́дя;

3. в знач. сущ. упря́мец;

гэ́та такі́ п.! — э́то тако́й упря́мец!

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

во́гненны, ‑ая, ‑ае.

Тое, што і агнявы (у 1–4 знач.) і агністы. Дзікія крыкі жанчын і дзяцей чуліся з вогненнага пекла. Чорны. Здавалася, назаўсёды адышлі ў мінулае вогненныя партызанскія ночы. Паслядовіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)