прыча́ліць, -лю, -ліш, -ліць; -лены; зак.

1. што. Падвёўшы да берага (зямлі), прывязаць (судна, дырыжабль).

2. Пра судна, дырыжабль: падысці, прыстаць.

|| незак. прыча́льваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. прыча́л, -у, м. і прыча́льванне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

падма́сліць, -лю, -ліш, -ліць; -лены; зак.

1. што. Крыху, злёгку змазаць маслам; падбавіць масла ў што-н.

П. скавараду.

П. кашу.

2. перан., каго (што). Задобрыць, падмазаць (у 2 знач.; разм.).

|| незак. падма́сліваць, -аю, -аеш, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

абвя́ліць, -лю, -ліш, -ліць; -лены; зак., што.

Падсушыць на сонцы або на ветры якія-н. харчовыя прадукты (мяса, рыбу і пад.) з мэтай іх захавання.

А. рыбу.

|| незак. абвя́льваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. абвя́льванне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

перакрэ́сліць, -лю, -ліш, -ліць; -лены; зак., што.

Закрэсліць зусім, цалкам або ў многіх месцах.

П. старонку. П. рукапіс. П. былое сяброўства (перан.: звесці на нішто яго ролю, значэнне).

|| незак. перакрэ́сліваць, -аю, -аеш, -ае; наз. перакрэ́сліванне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

вы́даліць, -лю, -ліш, -ліць; -лены; зак.

1. каго-што. Прымусіць выйсці, знікнуць; перамясціць.

В. пабочных асоб.

В. прымесі.

2. што. Выразаць, выняць шляхам аперацыі.

В. пухліну.

В. нырку.

|| незак. выдаля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

|| наз. выдале́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

джа́ліць, -лю, -ліш, -ліць; незак., каго-што.

1. Раніць, упівацца джалам, кусаць (пра насякомых, змей).

Пчолы джаляць.

2. перан. Раніць крыўднымі словамі, колкімі заўвагамі.

Крытычныя выказванні джалілі яго, выводзілі з раўнавагі.

|| зак. уджа́ліць, -лю, -ліш, -ліць; -лены.

Уджаліла змяя.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

абагу́ліць, -лю, -ліш, -ліць; -лены; зак., каго-што.

Зрабіць асабістае, уласнае калектыўным, грамадскім, агульным (сродкі вытворчасці, гаспадарчыя аб’екты, жывёлу і пад.).

А. маёмасць.

А. зямлю.

А. жывёлу.

|| незак. абагу́льваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. абагу́льванне, -я, н. і абагу́ленне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

падкрэ́сліць, -лю, -ліш, -ліць; -лены; зак., што.

1. Правесці рыску пад чым-н.

П. галосныя ў словах.

2. перан. Асабліва выдзеліць, звяртаючы ўвагу на што-н.

П. сваю думку.

П. адмоўныя рысы героя.

|| незак. падкрэ́сліваць, -аю, -аеш, -ае; наз. падкрэ́сліванне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

удаскана́ліць, -лю, -ліш, -ліць; -лены; зак.

1. каго-што. Развіць, зрабіць лепшым, больш дасканалым.

У. вытворчы працэс.

2. што. Зрабіць больш успрымальным, вострым, віртуозным (пачуцці і пад.).

У. музыкальны слых.

|| незак. удаскана́льваць, -аю, -аеш, -ае; наз. удаскана́льванне, -я, н.

|| наз. удаскана́ленне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Ляны́, ля́ный, ле́ны, лены́ ’лянівы’ (ТСБМ, Нас., Мікуц., Гарэц., Янк. 1, Шат., Касп., Пятк., Маш., КЭС, лаг., ТС; Сл. ПЗБ), слуц. ле́ны дуб ’адзінокі дуб на лузе, у полі’ (БНТ, Лег. і пад.); зах.-рус. ленный, ленной ’гультаяваты’, ст.-рус. лѣный ’павольны’, ’гультаяваты’, польск. leny, в.-луж. lěni, lěny, lijeni ’тс’, чэш. líný ’слабы, самлелы’, ст.-чэш. léni, léný, славен. lẹ̑n, серб.-харв. lȉjen, чак. ле́нӣ, усх.-серб. ле̂њ, ст.-слав. лѣнъ. Прасл. lěnъ ’гультаяваты, павольны, марудны’ (Слаўскі, 4, 157–159). Да і.-е. lē‑ (Шустар-Шэўц, 826). Генетычна яму адпавядаюць: літ. lė́nas ’спакойны, ціхі’, ’слабы’, лат. lḕns ’тс’, літ. lė̃tas ’павольны, ціхі’, lėtùs ’тс’, лац. lēnis ’мяккі, пяшчотны’ (Фасмер, 2, 482–483). Аткупшчыкоў (Из истории, 246) звязвае гэту лексему з коранем leg‑/log‑ > *leg‑s‑nis > лѣнь (пры ізасемантычным радзе ’ляжаць’ — ’гультай’: leg‑e‑nis > лежень), параўн. таксама паралельнае развіццё раду вытворных асновы лѣн — у рускіх гаворках са значэннем ’ляжаць’, напр. лѣнуха, лѣнивка ’лава ля печы’. Сюды ж лень‑дуб ’від дуба, які позна распускаецца’ (ТС), ляні́вы (ст.-бел. ленивый, лѣнивый) ’непрацалюбівы, марудны ў працы, у рухах, вялы’, ляні́цца, лыны́тысь ’ленавацца’ (КЭС, лаг.; Сл. ПЗБ, ТСБМ, Яруш.; Панюціч, 101). Гл. таксама лень 1, лень 2, ляна́.

Ля́ны 2 ’ільняны’ (Сцяшк., маладз. Жыв. сл.). Ля́ны выхад ’рабочы дзень на ўборцы льну’ (карэліц., Сл. ПЗБ). Да лён, ільняны (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)