адшлёпаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
Разм.
1. каго. Надаваць каму‑н. плескачоў. Бабуля толькі што адшлёпала.. [Дзіму] за патаптаныя на клумбе кветкі. Гарбук.
2. Прайсці якую‑н. адлегласць па гразі. Пятнаццаць кіламетраў адшлёпаў па бездаражы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чмя́каць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Тое, што і чвякаць. Спрытна падбіраючы пачастунак, .. [лось] моцна чмякаў і, відаць, ад задавальнення ківаў сваімі прыгожымі, расхіленымі на бакі лапатападобнымі рагамі. Ляўданскі. Зямля набракла, боты чмякалі па гразі. Хомчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Аго́ўтацца, агойтацца ’звыкнуць, супакоіцца’ (БРС, Шат., Бір. дыс., Бяльк., Гарэц., Янк. I), ’прыйсці да памяці’ (КЭС, Некр.), ’ачысціцца ад гразі’ (Шат., Касп.). Няясна. Зыходная форма павінна быць *гоўтацца (параўн. укр. (о)говтатися). Магчыма, запазычанне. Этымалогіі на славянскай глебе няма і слова мае вельмі звужаны арэал (беларуска-ўкраінская ізалекса?). Тады з балт.: літ. gul̃ti ’легчы адпачываць, спаць’, gùlta ’пасцель, ложа’, лат. gùlta ’тс’. Бел. *гоўтацца ’адпачываць’ дало агоўтацца ’звыкнуць, супакоіцца, прыйсці да памяці’. У гэтым выпадку няясна, як вытлумачыць другое значэнне ’ачысціцца ад гразі’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
грязь ж.
1. гразь, род. гразі́ ж.;
2. (нечистота) бруд, род. бру́ду м.; (сор) сме́цце, -цця ср.;
3. перен. бруд, род. бру́ду м.;
◊
смеша́ть с грязью змяша́ць з гра́ззю;
не уда́рить лицо́м в грязь не ўда́рыць тва́рам у гразь;
вы́тащить из грязь вы́цягнуць з гразі́;
втопта́ть в грязь затапта́ць у гразь.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
запа́дзіна, ‑ы, ж.
Разм. Паглыбленне, упадзіна. Ламаліся калёсы, трапляючы ў глыбокія западзіны між каменняў на дне топкай разбоўтанай гразі. Пестрак. Пад скалой была даволі глыбокая западзіна. Яе вось хлопчыкі і вырашылі паглыбіць і пашырыць. Бяганская.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зашэ́рхнуць, ‑не; зак.
Разм. Зацвярдзець, накрыўшыся тонкім слоем лёду або падсохшы (аб гразі, глебе і пад.). Гразь зашэрхла. □ Мікіта спыніўся, не ведаючы, што рабіць: зверху як бы і зашэрхла [рачулка], а ступі — апынешся ў вадзе. Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хлю́панне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. хлюпаць, а таксама гукі гэтага дзеяння. Чулае вуха пагранічніка здалёк улавіла хлюпанне ног па гразі і шолах кустоў. Пальчэўскі. Чулася толькі хлюпанне вады ды шуршанне леташняй асакі. Шчарбатаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тану́ць, тану́, то́неш, то́не; тані́; незак.
1. Апускацца пад ваду на дно пад уздзеяннем сілы цяжару.
2. Гінуць, апускаючыся на дно.
Карабель тоне.
3. у чым. Апускацца ў што-н. мяккае, вязкае і пад.; засядаць, вязнуць у чым-н.
Т. у гразі.
Т. у снезе.
4. перан. Станавіцца малапрыкметным сярод чаго-н.
Хацінкі танулі ў зеляніне садоў.
|| зак. патану́ць, -тану́, -то́неш, -то́не; -тані́.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
падсушы́ць, ‑сушу, ‑сушыш, ‑сушыць; зак., што.
Крыху, злёгку высушыць, зрабіць сушэйшым. Быў той час, калі людзі прасілі: «Прыходзіла б ужо зіма. Няхай бы падсушылі марозікі зямлю, каб яна не тапілася ў гразі і ў балоце». Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
скарэ́лы, ‑ая, ‑ае.
Які скарэў, стаў сухім; зацвярдзелы. [Старшына] накінуў на распацелую спіну скарэлы ад гразі шынель. Быкаў. Шурпатая добрай матулі рука, лагодная, быццам у спёку рака, абмыла на ранах скарэлую кроў, укрыла старанна гаротных сыноў. Вялюгін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)