асла́біцца, ‑блюся, ‑бішся, ‑біцца; зак.
Стаць слабейшым, паслабіцца. Вузел, нарэшце, аслабіўся пад яе пальцамі, Ігнаціха расшмаргнула завязку і, глянуўшы ў мяшок, прысела ад радасці — у ім было поўна курэй. Капыловіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
су́тарга, ‑і, ДМ ‑рзе, ж.
Рэзкае неадвольнае скарачэнне мышц (ад болю, холаду, пры некаторых захворваннях або душэўных пакутах). Біцца ў сутаргах. □ [Андрэй] .. баяўся, каб ад холаду не пачаліся сутаргі. Скрыпка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ляга́цца ’(аб кані, карове) брыкацца, біцца, калоцца’ (Інстр. III; слонім., Сцяшк. Сл.). Да прасл. lęgati. Больш падрабязна гл. ля́га 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ва́льчыць ’змагацца, біцца, ваяваць’ (КЭС). З польск. walczyć (Жураўскі, SOr, 1961, 40; Булыка, Запазыч., 55; Кюнэ, Poln., 113). Гл. валка 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дуэ́ль прям., перен. дуэ́ль, -лі ж.;
дра́ться на дуэ́ли бі́цца (страля́цца) на дуэ́лі;
ша́хматная дуэ́ль ша́хматная дуэ́ль;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Пашано́тка ’плётка’ (карэліц., Сцяшк. Сл.). Відаць, з паша‑ мотка, якое з польск. (po‑)szamotać się ’трымцець, біцца, пляскацца’. Канчатак, як у плётка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
мех¹, ме́ха, мн. мяхі́ і мяхо́ў, м.
1. Тара з палатна для захоўвання і перавозкі сыпучых цел, дробных рэчаў і пад.
Палатняны м.
2. Мера для чаго-н. сыпкага.
Пазычыць м. бульбы.
◊
Біцца за пусты мех (разм.) — настойліва даводзіць відавочнае, за што няма патрэбы спрачацца.
Нагаварыць мех з торбай — нагаварыць многа і абы-чаго.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
трапята́ць, -пячу́, -пе́чаш, -пе́ча; -пячы́; незак.
1. Дрыжаць, рухацца, варушыць чым-н.
Лісце трапятала на ветры.
Верабей трапеча крыламі.
2. Мільгаць (пра агонь, святло і пад.).
Удалечыні трапяталі невядомыя агеньчыкі.
3. Узмоцнена, часта біцца (пра сэрца).
Сэрца трапятала ад радасці.
4. Адчуваць страх перад кім-н.
Перад ім кожны трапеча.
|| наз. трапята́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Пасце́паць ’пазбіваць’ (ТС), ’пакляпаць касу’ (докш:, Сл. ПЗБ), пасцёбаць ’тс’ (барыс., смарг., Сл. ПЗБ), пасцеп‑ вацца ’пацепвацца ад марозу’, ’абтрасацца (пра вераб’я)’ (Янк. 3.). Да ⁺ЦЯПЦІ, роднаснага да цяпаць (гл.). Узыходзіць да прасл. te(p)tit tepę: укр. тепти, рус. тепти ’бить’, н.-луж. śepaś, в.-луж. серад ’тс’, чэш. tepati, debati ’біцца, стукаць’, славац. tepať ’тс’, ’чаканіць’, славен. tėpsti ’біць, грукаць’, серб.-харв. те̏псти ’біць, малаціць’, ’булькаць’, тёпсти се ’біцца, тузацца’, макед. тепа ’біць, збіваць’, тепа се ’біцца адзін з другім’, тепаница ’бойка’, тепач ’задзіра’, балг. тепам ’валяць, трамбаваць, біць’, ст.-слав. тепѫ, тети ’біць бізуном, удараць’. Паводле Махэка₂ (640), корань tep⇉гукаперайманне. Форма ‑сцёб‑ пад уплывам рус. стебать.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дзяўбці́ся, ‑бецца; пр. дзёўбся, дзяўблася, ‑лося; незак.
1. Разм. Мець звычай, прывычку біцца дзюбай (пра птушак). — Гляньце, гляньце, — наш дроздзік дзяўбецца. Сіпакоў.
2. Дзяўбці адзін аднаго. Два пеўні дзяўбуцца.
3. Зал. да дзяўбці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)