са́мба, нескл., н.
Спартыўная барацьба, якая дапускае прымяненне болевых прыёмаў і дазваляе перамагаць больш моцнага або ўзброенага праціўніка; самаабарона без зброі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
свядо́мы, -ая, -ае.
1. Які валодае свядомасцю (у 2 знач.).
Чалавек — істота свядомая.
2. Які правільна ацэньвае і разумее ўсё навакольнае.
Свядомыя адносіны да працы.
Свядомая палітычная барацьба.
3. Які дзейнічае наўмысна, знарок, абдумана.
С. падман.
|| наз. свядо́масць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
раззбро́іцца, -ро́юся, -ро́ішся, -ро́іцца; зак.
1. Вызваліцца ад зброі, зняць з сябе зброю, а таксама знішчыць або скараціць узбраенне.
2. перан. Адмовіцца ад актыўных дзеянняў, страціць волю да барацьбы.
|| незак. раззбро́йвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
|| наз. раззбрае́нне, -я, н.
Барацьба за р.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Раць ’войска, ваенны атрад; бітва, вайна’ (ТСБМ, Сержп. Казкі). Параўн. рус. рать, укр. рать ’бітва, змаганне; войска’, серб.-харв. ра̏т ’вайна’, балг. рат ’вайна; войска’, ст.-слав. рать ’бітва, бой, барацьба, вайна’. Прасл. *ratь выводзіцца з і.-е. *rō‑ti‑s (Глухак, 519), параўн. ст.-інд. ṛtìs ’напад’, авест. ərətiš ’энергія’, грэч. ἔρις ’спрэчка, спаборніцтва’, ст.-в.-ням. ernust, с.-в.-ням. ernest ’барацьба, сур’ёзнасць’, лат. erroties ’злавацца’. Гл. таксама ра́таваць, ратны.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
паўвекавы́, ‑ая, ‑ое.
Які мае адносіны да паўвека, звязаны з завяршэннем пяцідзесяці гадоў. Паўвекавы юбілей. // Які працягваецца паўвека, пяцьдзесят гадоў. Паўвекавая барацьба.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
інтэрве́нт, ‑а, М ‑нце, м.
Удзельнік або арганізатар інтэрвенцыі; захопнік. Выгнанне з беларускай зямлі інтэрвентаў Антанты. Барацьба беларускага народа з замежнымі інтэрвентамі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рэва́нш, ‑у, м.
Адплата за паражэнне, няўдачу, пройгрыш і пад., а таксама барацьба з мэтай узяць верх над ранейшым пераможцам. Узяць рэванш.
[Фр. revanche.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Спабо́рнік ‘сапернік, канкурэнт, прэтэндэнт’ (ТСБМ, Ласт.). Аўтарства слова прыпісваецца Ластоўскаму, гл. Пацюпа ў Станкевіч, Язык, 1160. Відаць ад спаборніцтва ‘саперніцтва, змаганне, барацьба’, што з’яўляецца калькай рус. соревнование ‘тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дуэ́ль, -і, мн. -і, -ей, ж.
1. Паядынак дзвюх асоб пры секунданце з выкарыстаннем зброі як спосаб адстойвання годнасці і асабістага гонару.
Выклікаць на д.
Забіты на дуэлі.
2. перан. Барацьба, спаборніцтва двух бакоў.
Шахматная д.
Артылерыйская д. (перастрэлка).
|| прым. дуэ́льны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
махно́ўшчына, ‑ы, ж.
Гіст. Контррэвалюцыйная ўзброеная барацьба кулацка-анархісцкіх банд на чале з атаманам Махно супраць Савецкай улады на Украіне ў 1918–1921 гг.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)