пераму́чыць, ‑чу, ‑чыш, ‑чыць; зак., каго-што.

Разм.

1. Вельмі змучыць, намучыць. Перамучыць голадам. Перамучыць ногі.

2. Змучыць усіх, многіх.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

перано́сіць, ‑ношу, ‑носіш, ‑носіць.

Незак. да перанесці.

•••

Не пераносіць каго-чаго — вельмі не любіць, адчуваць агіду да каго‑, чаго‑н.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пінцэ́т, ‑а, М ‑цэце, м.

Спружынныя шчыпчыкі, якімі бяруць вельмі дробныя, крохкія і інш. прадметы; ужываецца ў медыцыне і тэхніцы.

[Фр. picette.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

праса́лены, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад прасаліць.

2. Запэцканы салам, тлушчам, мазутам і пад., вельмі брудны ад тлушчу.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

раскашне́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; незак.

Разм. Станавіцца раскошным, раскашнейшым. З кожным годам дрэвы ўсё раскашнеюць, хаця і вельмі старыя. Гаўрылкін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

раўню́ткі, ‑ая, ‑ае.

Вельмі роўны. Лёгка і мякка слізгаюць палазы, пакідаючы за сабой па некранутай белі дзве раўнюткія палосы. Машара.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сфантазі́раваць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак., што і без дап.

Выдумаць, прыдумаць. Балетмайстар сфантазіраваў «усход сонца» вельмі пышна і зграбна. Бядуля.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ву́ха, -а, мн. ву́шы і (з ліч. 2, 3, 4) ву́хі, вушэ́й, н.

1. Орган слыху, а таксама вонкавая частка яго ў форме ракавіны.

Унутранае в.

Адмарозіць вушы.

Пачухаць за вухам.

Праваліцца па самыя вушы (вельмі глыбока). Тугаваты (тугі) на в. (глухаваты). На в. гаварыць (ціха, каля самага вуха таго, хто слухае). Міма вушэй прапусціць што-н. (пакінуць без увагі). В. рэжа або дзярэ (пра непрыемныя спевы, музыку; разм.). Не бачыць каму-н. каго-, што-н. як сваіх вушэй (ніколі не ўбачыць, не атрымаць; разм.). За вушы не адцягнеш каго-н. (вельмі падабацца каму-н. што-н.; разм.). Адным вухам (або краем вуха) чуў (не поўнасцю, без падрабязнасцей; разм.). І сцены вушы маюць (тут могуць падслухваць). Вушы наставіць (натапырыць) (пачаць прыслухоўвацца). Трымаць вушы востра (не быць вельмі даверлівым, быць асцярожным, пільным; разм.). У вушы ўвесці каму (падказаць каму-н. неабходнасць якога-н. дзеяння). Як у вуху (зацішна, цёпла).

2. перан., звычайна адз. Здольнасць успрымаць гукі.

Чуткае в. ў каго-н.

3. часцей мн. У цёплай шапцы-вушанцы — бакавыя адкідныя часткі.

Шапка з вушамі.

4. У некаторых прадметаў: бакавая частка, прыстасаванне для падвешвання, пад’ёму.

Вушы цэбра.

◊

І вухам не вядзе (разм.) — не звяртае ніякай увагі.

Па вушы закахацца (разм.) — вельмі моцна.

Па (самыя) вушы (разм.) — вельмі глыбока, многа, моцна; поўнасцю.

Па (самыя) вушы ўвайсці ў справу.

Дома работы па вушы.

Ні вуха ні рыла (не разумее, не ведае і пад.; разм.) — зусім нічога (не разумее, не ведае і пад.).

|| памянш. ву́шка, -а, мн. -і, -шак, н. (да 1 знач.).

За в. ды на сонейка (выкрыць, прыцягнуць да адказнасці каго-н.).

|| прым. вушны́, -а́я, -о́е (да 1 знач.).

Вушныя хваробы.

В. урач (па лячэнні вуха; разм.). Вушная ракавіна.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Малю́панькі, малюпа́ценькі, малюпа́сенькі, малюпу́ценькі, малюпу́ленькі, мале́пенечкі, мылюпа́цінькій, малюпа́сенечкій, малюпа́хенькій, малюпа́ткій, малюпа́ткі, малюпатэнькі ’вельмі, вельмі-вельмі маленькі’ (Ян., ТС, Шат., Яруш., Нас.; брасл., Сл. ПЗБ, мсцісл., Нар. словатв., хоц., Мат. Маг.), малюпа́тка, малюпа́тачка ’малютка’ (Нас.). Рус. варон. малюпонький ’вельмі маленькі’, польск. malupasieńki, maciupuleńki, серб.-харв. mȁlapacan, mȁlapašan ’тс’. Да малы́ (гл.). Суфікс з апорнай зычнай ‑n‑, даволі рэдкі ў слав. дэрыватах, відавочна, адносіцца да прасл. мовы і суадносіцца з літ. ‑opas. Элемент ‑ю‑ (‑ʼу‑) у даных лексемах з’яўляецца характэрным для паўн.-слав. тэрыторыі.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Вы́літы ’выплюхнуты’ (БРС); ’вельмі падобны’ (Янк., Жд., 2). Рус. вы́литый ’вельмі падобны’, укр. ви́литий. Утворана лексіка-семантычным спосабам ад выліты ’выплюхнуты’, якое ў сваю чаргу з выліць (Шанскі, 1, В, 225).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)