цнатлі́васць, ‑і, ж.
Уласцівасць цнатлівага. Ты сэрца маё ўсхвалявала, Як першая краска вясной, Цнатлівасцю мілай, зямной Ты сэрца маё ўсхвалявала. Гілевіч. [Лірычнаму герою] вельмі арганічныя ўнутраная цнатлівасць, непаказная сціпласць, добразычлівасць, высокая чалавечнасць. Бугаёў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Сіняпёс ‘кіслая, неўвапнаваная глеба’ (Сцяшк.), ‘белаватая, вельмі неўрадлівая зямля’ (Юрч. Вытв.). Складанае слова, першая частка да сіні (гл. сіняк 5) як абазначэнне светла-шэрага колеру, параўн. паралельную назву сівапёс (гл.); другая частка да *pěsь (гл. пясок).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Начакве́т ’букашнік горны, Jasione montana L.’ (віц., Кіс.), іншыя назвы: начнік, начніца, паўночнік (там жа). Складанае слова, першая частка (да ноч), відаць, сведчыць пра раскрыванне кветкі ў начны час (параўн. іншыя назвы), другая — да квет(ка), гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Смутуя́сіць ‘пляткарыць’ (Касп.). Не вельмі яснае ізаляванае слова. Відаць, складанае; першая частка да смута, муціць (гл.), другая частка, магчыма, да асновы яс‑, якая ў польск. дыял. jasać ‘крычаць, вішчаць’, чэш. jasati ‘радавацца, весяліцца’, укр. яса́ ‘погаласка, шум’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
зоа... (а таксама заа...).
Першая састаўная частка складаных слоў са знач.:
1) які мае адносіны да заалогіі, напр.: зоакабінет, зоафакультэт;
2) які мае адносіны да жывёл, напр.: зоаінжынер, зоамагазін, зоапаталогія, зоапланктон; «зоа...» пішацца, калі націск у другой частцы слова падае не на першы склад.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
развед...
Першая састаўная частка складаных слоў са знач.:
1) які мае адносіны да разведкі (у 1 знач.), напр., разведпошук;
2) які мае адносіны да разведкі (у 2 знач.), напр.: разведгрупа, разведдазор, разведузвод;
3) які мае адносіны да разведкі (у 4 знач.), напр.: разведслужба, разведцэнтр, разведшкола.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
рыба...
Першая частка складаных слоў са знач.:
1) які мае адносіны да рыбы, яе лоўлі, да развядзення, апрацоўкі рыбы, напр.: рыбаапрацоўка, рыбаахова, рыбагадавальнік, рыбагаспадарка, рыбаедны, рыбалакацыя, рыбапрамысловы;
2) які мае адносіны да рыбы (у 2 знач.), да рыбных прадуктаў, напр.: рыбавяндлярны, рыбазасольны, рыбакансервы, рыбамаразільны, рыбапрадукты.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
супер...
Першая састаўная частка складаных слоў якая ўтварае:
1) назоўнікі са знач. павышанасці якасці або ўзмацнення дзеяння, напр.: супертанкер, суперцэмент, суперэкспрэс;
2) назоўнікі са знач.: які знаходзіцца на паверхні чаго-н., напр.: супервокладка, суперінфекцыя;
3) прыметнікі са знач. высокай ступені прыкметы, напр.: суперсучасны, супермодны, суперэластычны.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
трох...
Першая састаўная частка складаных слоў са знач.:
1) які складаецца з трох частак, адзінак; які мае тры аднолькавыя прыкметы, уласцівасці, напр.: трохгаловы, трохгранны, трохдзённы, трохколавы, трохмесны, трохпакаёвы, трохствольны, трохступеньчаты, трохтактны, трохфазны, трох’ярусны;
2) трайны па масе, часе, аб’ёме і пад., напр.: трохгадзінны, трохдзённы, трохтонны.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
аўтама́тчык, ‑а, м.
1. Рабочы, які абслугоўвае аўтамат (у 1 знач.). Токар-аўтаматчык.
2. Баец, узброены аўтаматам (у 2 знач.). Голуб памятаў, як паласнула шэра-зялёную нямецкую калону першая чарга яго аўтаматчыкаў... Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)