Verbum

панава́ць, -ну́ю, -ну́еш, -ну́е; -ну́й; незак.

1. Мець уладу над кім-, чым-н., мець перавагу перад кім-, чым-н. або дзе-н.

П. у паветры.

П. на моры.

2. Мець пераважнае распаўсюджанне.

Там панавала менавіта гэта думка.

3. Ахопліваць, напаўняць сабой усё.

У лесе панавала цішыня.

4. над чым. Узвышацца, узнімацца над чым-н.

Узвышша пануе над наваколлем.

5. Жыць у раскошы (разм.).

Завёў сабе добрую гаспадарку і пануе.

|| наз. панава́нне, -я, н. (да 1—3 і 5 знач.).

Фашысцкія захопнікі імкнуліся да панавання над светам.

П. ў паветры.

Палітычнае п.

П. чалавека над прыродай.

заве́сціся, -вяду́ся, -вядзе́шся, -вядзе́цца; -вядзёмся, -ведзяце́ся, -вяду́цца; -вядзі́ся; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пачаць вадзіцца, зрабіцца наяўным.

Завялося знаёмства.

Грошы завяліся.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Узнікнуць, распладзіцца.

У садзе завяліся шкоднікі.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пачаць дзейнічаць, будучы заведзеным (гл. завесці ў 7 знач.).

Гадзіннік завёўся.

Матор не завёўся.

4. Пачаць спрэчку, бойку і пад. з кім-н. (разм.).

З. сварыцца з кім-н. Ужо завёўся на паўдня (перан.: гаварыць надта доўга і бесперастанку).

|| незак. заво́дзіцца, -во́джуся, -во́дзішся, -во́дзіцца.

ядна́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.

1. што. Злучаць, звязваць што-н. з чым-н. пэўным чынам.

Я. рэкі каналам.

2. каго-што. Злучаць, збліжаць каго-, што-н. з кім-, чым-н., утвараючы адзінае цэлае; змяшчаць, аб’ядноўваць у сабе.

Дружная праца, узаемная павага і выручка ядналі сям’ю.

Творы пісьменніка яднаюць у сабе нацыянальныя і інтэрнацыянальныя матывы.

3. каго (што). Аб’ядноўваць, згуртоўваць для дружных агульных дзеянняў.

Рабочы камітэт яднае людзей розных спецыяльнасцей.

4. каго (што). Ствараць паміж кім-н. блізкія, сяброўскія адносіны, падтрымліваць цесную сувязь.

Нас яднаюць агульныя інтарэсы.

|| наз. ядна́нне, -я, н.

напаро́цца, -пару́ся, -по́рашся, -по́рацца; -пары́ся; зак.

1. на што. Параніць сябе, наткнуўшыся на што-н. вострае.

Н. на цвік.

2. перан., на каго-што. Сутыкнуцца з кім-, чым-н. нежаданым, неспадзяваным (разм.).

Н. на засаду.

|| незак. напо́рвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

нараўне́ і наро́ўні, прысл.

1. На адной лініі, на адной вышыні, глыбіні і пад., з роўнай сілай, скорасцю і г.д.

Спартсмены беглі н.

2. у знач. прыназ. Аднолькава з кім-, чым-н., на роўных умовах, правах.

Жанчыны працуюць н. з мужчынамі.

пагаво́рваць, -аю, -аеш, -ае; незак., аб кім-чым, пра каго-што і са злуч. «што».

Час ад часу ўзнаўляць размовы пра што-н., абмяркоўваючы што-н., перадаючы якія-н. чуткі.

Пагаворваюць аб яго ад’ездзе (пра яго ад’езд) або што ён ад’язджае.

параўна́льна, прысл.

1. У дастатковай ступені, болей або меней.

П. невялікі тэрмін.

Дзень прайшоў п. спакойна.

2. у знач. прыназ. з Т. У параўнанні з кім-, чым-н. (ужыв. з прыназ. «з»).

Гэта група п. з іншымі зрабіла вялікую работу.

ганьбава́ць, -бу́ю, -бу́еш, -бу́е; -бу́й; незак.

1. каго-што. Выказваць неадабрэнне ў адносінах да каго-н.

2. кім-чым. Грэбаваць.

Не ганьбуй старым ботам, пакуль новага не пашыў (прыказка).

|| зак. зганьбава́ць, -бу́ю, -бу́еш, -бу́е; -бу́й; -бава́ны.

|| наз. ганьбава́нне, -я, н.

раўнава́ць¹, -ну́ю, -ну́еш, -ну́е; -ну́й; -нава́ны; незак.

1. што. Рабіць роўным, прамым; выраўноўваць.

Р. дарогу.

Р. сагнутыя цвікі.

2. каго-што. Параўноўваць, лічыць сябе роўным у якіх-н. адносінах з кім-н.

Па ведах іх нельга р.

|| наз. раўнава́нне, -я, н.

заціка́віць, -ка́ўлю, -ка́віш, -ка́віць; -ка́ўлены; зак., каго (што) чым.

1. Абудзіць у кім-н. цікавасць да чаго-н.

З. слухачоў лекцыяй.

Што вас тут зацікавіла?

2. Заахвоціць матэрыяльна, практычнымі выгодамі.

Зацікаўленыя бакі.

|| незак. заціка́ўліваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. заціка́ўленасць, -і, ж.