лоб, ілба і (пасля галосных) лба, мн. ілбы́ і (пасля галосных) лбы, ілбо́ў (лбоў), м.
Верхняя надвочная частка твару чалавека або морды жывёлы.
Адкрыты л.
◊
Лоб у лоб (разм.) — насустрач адзін аднаму ісці, сыходзіцца і пад.
У лоб —
1) з фронту, франтальным ударам.
Атакаваць праціўніка ў л.;
2) залішне прамалінейна (разм.).
Спытаць у л.
|| памянш. лабо́к, -бка́, мн. -бкі́, -бко́ў, м.
|| прым. ло́бны, -ая, -ае.
Лобная косць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Відацца ’сустракацца, мець сустрэчу, бачыцца’ (Нас., Касп.), рус. видаться, йонаўск. ’быць відочным, віднецца’, арл., варон. ’вітацца’, каз. ’цалавацца пры сустрэчы, растанні’, ст.-рус. видатися ’бачыць адзін аднаго, убачыцца’; ’сыходзіцца для бою, сустракацца ў бітве’, чэш. vidati se ’бачыцца, сустракацца з кім-небудзь’, славац. vidať sa ’тс’; да відзець (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Канцыля́рыя ’аддзел установы, заняты справаводствам’, ст.-бел. канцелярия, канцелярыя, канцлерея, канцлярыя, канцлярея, канслерия (пач. XVI ст.) ’тс’, запазычана са ст.-польск. kancelaria < пози, с.-лац. cancellaria ’тс’ < лац. cancellārius ’адзін з членаў варты ўладара, які, стоячы перад кратамі дзвярэй (суда), абвяшчаў яго загады’ < лац. cancelli ’агароджа’ (Слаўскі, 2, 43).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сіне́ц ‘рыба сямейства карпавых’ (ТСБМ, Жыв. св.), ‘адзін з відаў ляшча’ (Жыв. св., Дэмб. 2, ТС). Назва ад “прыкметна сіняватага колеру” (Дэмб., 2, 551). Аналагічна рус. сине́ц, укр. сине́ць, польск. siniec, серб.-харв. sinjac ‘тс’, дыял. синъ́ц ‘плотка’. Каламіец (Рыбы, 27) рэканструюе прасл. *sinьcь ад *sinь, гл. сіні.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бос, ‑а, м.
У ЗША — гаспадар, кіраўнік прадпрыемства ці ўстановы, партыі, арганізацыі. Неяк адзін бос наняў [інжынера] сканструяваць на яго хімічным заводзе коміны з мінімальнай, але дазволенай санітарнымі правіламі вышынёй. Хомчанка.
[Англ. boss.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гу́сеніца, ‑ы, ж.
Шырокі металічны ланцуг, які надзяваецца на колы цяжкіх машын для лепшай праходнасці. Гусеніцы танка. □ За акном, лязгаючы гусеніцамі, адзін за адным ішлі на раскарчоўку зарасніку трактары. Пальчэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
апраста́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
1. Вызваліцца, ачысціцца ад чаго‑н.
2. Абл. Нарадзіць. Адзін кандытар вельмі плакаў, што жонка ў яго павінна праз колькі дзён апрастацца ад цяжару. Гарэцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
жаніхо́ўства, ‑а, н.
Разм. Знаходжанне ў становішчы жаніха. Хрупак сабраўся быў другі раз жаніцца і адзін час хадзіў у кавалерах, але неяк за паўгода пастарэў і забыўся пра жаніхоўства. Чыгрынаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
здаро́ўкацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
Разм. Вітаць адзін аднаго пры сустрэчы. [Андрыян з Мікульскім] доўга здароўкаліся, усміхаючыся і не разнімаючы рук. Марціновіч. Іван з кім здароўкаўся кіўком галавы, з кім — за руку. Кудравец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кі́па, ‑ы, ж.
1. Вязка, пачак якіх‑н. прадметаў, складзеных адзін на другі; стос. Кіпа газет. Кіпа пісем.
2. Вялікая ўпаковачная мера тэкстыльнай сыравіны (бавоўны, лёну і інш.). Кіпа пянькі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)