Verbum

скава́ць, скую́, скуе́ш, скуе́; скуём, скуяце́, скую́ць; скуй; скава́ны; зак.

1. што. Зрабіць каваннем.

С. сякеру.

2. што. Злучыць пры дапамозе кавання.

С. звёны ланцуга.

3. каго-што. Надзець кайданы, аковы або злучыць кайданамі з кім-н.

С. злачынцаў.

4. перан., каго-што. Пазбавіць свабоды, лёгкасці ў рухах, дзеяннях.

Трывога скавала мае думкі.

С. сілы ворага.

5. перан., што. Зрабіць цвёрдым, нерухомым, замарозіўшы.

Мароз скаваў возера.

Зямлю скавала (безас.) ранавата.

|| незак. ско́ўваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. ско́ўванне, -я, н. і ско́ўка, -і, ДМ -ко́ўцы, мн. -і, -ко́вак, ж. (да 2 знач.).

скрэ́бці, скрабу́, скрабе́ш, скрабе́; скрабём, скрабяце́, скрабу́ць; скроб, скрэ́бла; скрабі́; скрэ́бены; незак.

1. каго-што і без дап. Драпаць чым-н. вострым на паверхні.

С. падлогу.

Мыш скрабе за шпалерамі.

2. каго-што. Счышчаючы, дзерці чым-н. вострым, цвёрдым.

С. скавараду пяском.

С. снег.

3. што. Чысціць, знімаць верхні слой (пра маладую гародніну, рыбу і пад.).

С. моркву.

С. рыбу.

4. звычайна безас., перан. Хваляваць, трывожыць.

Цэлы дзень скрабе на душы.

|| аднакр. скрабяну́ць, -бяну́, -бяне́ш, -бяне́; -бянём, -беняце́, -бяну́ць; -бяні́.

|| наз. скрабе́нне, -я, н. (да 2 і 3 знач.).

смалі́ць², смалю́, сма́ліш, сма́ліць; сма́лены; незак.

1. каго-што. Апякаць агнём, чымсьці гарачым.

С. пальцы запалкай.

2. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Абдаваць гарачынёй, прыпякаць (пра сонца).

Нясцерпна смаліць сонца.

3. каго-што. Абпальваючы агнём, знішчаць рэштку пуху, шэрсці і пад.

С. свінню.

С. качку.

4. што і без дап. Курыць (разм.).

Цэлы дзень дзед смаліць люльку за люлькай.

|| зак. абсмалі́ць, -смалю́, -сма́ліш, -сма́ліць; -сма́лены (да 1 і 3 знач.) і асмалі́ць, асмалю́, асма́ліш, асма́ліць; асма́лены (да 1 і 3 знач.).

|| наз. смале́нне, -я, н. (да 3 знач.).

найсці́, найду́, но́йдзеш, но́йдзе; найшо́ў, -шла́, -шло́; найдзі́; зак.

1. на каго-што. Ідучы, наступіць на што-н.

Н. на купіну.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.), на што. Насунуўшыся, закрыць сабою.

Хмара найшла на сонца.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Прыйсці ў вялікай колькасці; пранікнуць у якое-н. месца.

Найшло народу на сход.

4. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан., на каго. Апанаваць, ахапіць (аб пачуццях).

На яго найшла туга.

5. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Настаць, з’явіцца раптам.

Бяда найшла неспадзявана.

|| незак. нахо́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць.

накруці́ць, -ручу́, -ру́ціш, -ру́ціць; -ру́чаны; зак.

1. што і чаго. Навіць, наматаць на што-н.

Н. нітак на шпульку.

2. што. Навінціць на што-н.

Н. гайку на болт.

3. чаго. Насвідраваць адтулін, дзірак.

4. перан., што і чаго. Вельмі ўскладніць што-н., нарабіць чаго-н. мудрагелістага (разм.).

Н. многа лішняга ў гневе.

5. што. Прывесці ў дзеянне спружыну якога-н. механізма (разм.).

Н. будзільнік.

◊

Накруціць вушы каму (разм.) — пакараць каго-н., пацягаўшы за вушы.

Накруціць хвост каму (разм.) — даць наганяй, прабраць каго-н. за што-н.

|| незак. накру́чваць, -аю, -аеш, -ае.

настро́іць, -ро́ю, -ро́іш, -ро́іць; -ро́ены; зак.

1. што. Надаць музычнаму інструменту пэўнае гучанне.

Н. гітару.

2. што. Прыстасаваць для прыёму якіх-н. радыёхваль.

Н. прыёмнік на кароткія хвалі.

3. што. Наладзіць, прывесці ў патрэбны тэхнічны стан (спец.).

Н. станок.

4. перан., каго (што). Выклікаць які-н. настрой або якія-н. пачуцці ў каго-н.

Н. на вясёлы лад.

Н. сына супраць бацькі.

|| незак. настро́йваць, -аю, -аеш, -ае.

|| звар. настро́іцца, -ро́юся, -ро́ішся, -ро́іцца (да 2 і 4 знач.); незак. настро́йвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

|| наз. настро́йка, -і, ДМ -стро́йцы, ж. (да 1 і 2 знач.).

паве́сці, -вяду́, -вядзе́ш, -вядзе́; -вядзём, -ведзяце́, -вяду́ць; павёў, -вяла́, -ло́; -вядзі; зак.

1. каго-што. Пачаць весці (у 1—6 знач.).

П. дзіця за руку.

П. батальён на прарыў.

П. шашу на захад.

П. трактар па полі.

П. смыком па струнах.

П. барацьбу з недахопамі.

2. безас., каго куды. Пахіліць, пацягнуць.

Галава закружылася і мяне павяло ўбок.

3. чым. Зрабіць плаўны рух, варухнуць.

П. плячамі.

І вокам не павёў (не звярнуў увагі, ніяк не зрэагаваў на слова, заўвагу і пад.).

|| незак. паво́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць (да 3 знач.).

падагна́ць, падганю́, падго́ніш, падго́ніць; падагна́ў, -гна́ла; падгані́; падагна́ны; зак.

1. каго-што. Гонячы (гл. гнаць¹ у 1 знач.), наблізіць ці загнаць пад што-н.

П. курэй пад навес.

Крыгу падагнала (безас.) да берага.

2. каго-што. Паскорыць чый-н. бег, чыю-н. работу.

П. каня.

П. адстаючых.

3. што. Давесці да патрэбнага памеру, прыладзіць, каб падыходзіла адно да аднаго.

П. шыбу да форткі.

П. пінжак да фігуры.

|| незак. падганя́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

|| наз. падго́н, -у, м. (да 1 і 3 знач.) і падго́нка, -і, ДМ -нцы, ж. (да 3 знач.).

падысці́, падыду́, пады́дзеш, пады́дзе; падышо́ў, -шла́, -ло́; падыдзі́; зак.

1. Ідучы, наблізіцца.

П. да дзвярэй.

Дарога падышла да садоў (перан.).

2. Узяцца за чарговую справу.

П. да вывучэння дробаў.

3. перан. Паставіцца пэўным чынам да каго-, чаго-н., узяцца за што-н., маючы пэўны пункт гледжання.

Ён умее п. да чалавека.

Крытычна п. да меркаванняў аўтара.

4. Аказацца прыдатным, зручным, прымальным для каго-, чаго-н., адпавядаць каму-, чаму-н.

Гэты касцюм мне не падышоў.

Ён не падыдзе на такую работу.

|| незак. падыхо́дзіць, -о́джу, -о́дзіш, -о́дзіць.

|| наз. падыхо́д, -у, М -дзе (да 1—3 знач.).

праз, прыназ. з В.

1. Цераз што-н., цераз унутранасць чаго-н.

Глядзець п. акно.

Праязджаць п. вароты.

Ісці п. лес.

2. Цераз які-н. час або мінуўшы якую-н. прастору.

Прыеду п. месяц.

3. Пры дапамозе каго-, чаго-н.

Паведаміць п. сяброў.

Пісаць слова п. злучок.

4. Паўтараючы ў якія-н. прамежкі.

Ставіць тычкі п. пэўную адлегласць.

5. Па прычыне, па віне каго-, чаго-н.

Разышліся п. дробязь.

П. цябе ўсе непрыемнасці. 6, Ужыв. пры абазначэнні дзеяння, якое суправаджаецца ці перарываецца іншым дзеяннем. Усміхнуцца п. слёзы.

Пачуць п. сон.