транс, ‑у, м.
Спец. Форма псіхічнага расстройства, якая выяўляецца ў бессвядомых учынках і дзеяннях. Упасці ў транс. // Кніжн. Павышаная нервовая ўзбуджанасць, якая суправаджаецца стратай кантролю над сваімі ўчынкамі.
[Фр. transe.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зляце́ць, злячу́, зляці́ш, зляці́ць; зляці́; зак.
1. Летучы, спусціцца.
Верабей зляцеў з куста.
2. Упасці зверху (разм.).
З. з ганка.
Паперы зляцелі са стала.
3. Узляцеўшы, пакінуць якое-н. месца, вылецець куды-н. далёка.
Птушкі некуды зляцелі.
Прыказка зляцела з вуснаў (перан.).
|| незак. злята́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сноп, снапа́, мн. снапы́, снапо́ў, м.
1. Звязаны пук зжатых сцёблаў збажыны і некаторых іншых культур.
С. жыта.
2. перан., чаго. Паток чаго-н. (прамянёў, пылу і пад.).
С. яркага святла.
◊
Як сноп (паваліцца, упасці і пад.) — цяжка, усім целам.
|| прым. снапо́вы, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Абшасну́цца ’спатыкнуцца, абарвацца, упасці звысоку’ (Нас., Арх. Бяльк., Юрч., Яруш.) да абшастаць (тады аб‑шаст‑нуцца). Параўн. абшастацца ’абарвацца’ (Нас.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
паўпада́ць, ‑ае; ‑аем, ‑аеце, ‑аюць; зак.
Разм. Упасці — пра ўсё, многае або пра ўсіх, многіх. Падняўся і Тарасюк. Вочы яго паўпадалі, твар нейкі зямлісты, шэры, ні крывінкі. С. Александровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Выперазаць ’моцна сцебануць чым-небудзь гнуткім’ (Нас.), вы́перазацца ’моцна ўдарыцца аб што-небудзь’ (Нас.), вы́перзіцца ’зваліцца, упасці’ (Бяльк.). Гл. перазаць, падперазаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пазбіва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак.
1. што. Збіць, прымусіць адваліцца ўсё, многае.
П. яблыкі.
2. каго-што. Паваліць, прымусіць упасці ўсіх, многіх; падстрэліўшы, прымусіць упасці ўсё, многае або ўсіх, многіх.
П. людзей з ног.
П. качак.
3. каго-што. Рэзкім рухам зрушыць з пэўнага месца, адцясніць адкуль-н. усё, многае або ўсіх, многіх; збіць з дарогі, з правільнага напрамку ўсіх, многіх.
П. прыцэлы ў кулямётаў.
П. людзей з курсу.
4. каго. Моцна пабіць, знявечыць пабоямі ўсіх, многіх.
5. што. Сапсаваць ударамі, зрабіць нягодным усё, многае; абадраць скуру, кару і пад. ў многіх месцах.
П. капыты.
П. калені.
6. што. Збіваючы, прымацаваць адно да другога ўсё, многае.
П. скрынкі цвікамі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Стро́матыч ‘проста на галаву (упасці)’ (бельск., КЭС), страмо́тыч ‘старчма, старчаком’ (Скарбы, Сцяц. Сл.). З стромы (гл. наступнае слова) і ‑тыч < тыкаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Раня́ць ’даваць магчымасць упасці, упускаць; скідаць (пра лісце)’ (ТСБМ), слёзкі раняе (Сержп. Прык.), сьлёзкі роніць (Касп.), рані́ць ’выкідваць, аддаваць’ раніла дзіця, рані́ць душу (ашм., мядз., Сл. ПЗБ), ’губляць, траціць, не шкадаваць’: здоровье своё роню на васъ (Нас.), сюды ж роны́тыса ’аблівацца слязамі’ (Доўн.-Зап., Пін.). Параўн. рус. дыял. рони́ть ’кінуць, даць магчымасць упасці’, укр. рони́ти ’даваць упасці; скідаць’, польск. ronić ’траціць, выкідваць; звяргаць’, ’ліць слёзы’, ’губляць пер’е, рогі, зубы’, ’лускаць зерне’, чэш. roniti (пра слёзы) ’праліваць’, славац. roniť ’цячы, ліцца’, в.-луж. ronić ’губляць, праліваць (слёзы)’, н.-луж. roniś ’тс’, серб. ро̀нити ’даваць нырца’, балг. ро́ня ’аддзяляць, абрываць; праліваць (слёзы)’, макед. рони ’тс’. Імаверна, першасным значэннем прасл. *roniti з’яўлялася ’даць, дазволіць, даць магчымасць упасці’; параўноўваюць з гоц. urrannjan ’паказвацца; узыходзіць (пра сонца)’, ст.-в.-ням. rennan ’прымушаць цячы, хутка бегчы’, грэч. ραίνω ’акрапляю, абсыпаю’ (Фасмер, 3, 501; Шустар-Шэўц, 2, 1235; БЕР, 6, 322).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пасе́яцца, ‑сеецца; зак.
1. Упасці, трапіць у зямлю і прарасці. З альшэўнікам тут пасеяліся маладыя рабіны, і цяпер ім цяжка ад сваіх ягад. Пташнікаў.
2. перан. Узнікнуць, узбудзіцца ў кім‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)