дзе́йнічаць, -аю, -аеш, -ае; незак.

1. Рабіць што-н., займацца чым-н.

Д. рашуча.

2. чым. Кіраваць, валодаць чым-н.

Спартсмен удала дзейнічаў ракеткай.

Пасля ранення нага не дзейнічае.

3. на каго-што і без дап. Рабіць уплыў, уздзеянне, выклікаць якую-н. рэакцыю ў адказ.

Лякарства на яго станоўча дзейнічае.

Сонца згубна дзейнічае на жэньшэнь.

4. Быць спраўным (пра апараты, механізмы).

Механізм дзейнічае безадказна.

5. Мець сілу, абавязваць рабіць пэўным чынам.

Тут дзейнічаў даўні звычай.

◊

Дзейнічаць на нервы каму (разм.) — раздражняць каго-н.

|| зак. падзе́йнічаць, -аю, -аеш, -ае (да 3 і 5 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

узбудзі́ць сов.

1. разбуди́ть, подня́ть;

у. чалаве́ка — разбуди́ть (подня́ть) челове́ка;

2. (предложить на обсуждение, решение и т.п.) возбуди́ть;

у. спра́ву аб скасава́нні шлю́бу — возбуди́ть де́ло о расторже́нии бра́ка;

3. (привести в состояние нервного подъёма) возбуди́ть; взвинти́ть;

у. не́рвы — взвинти́ть не́рвы;

4. вы́звать, возбуди́ть (чувства, мысли и т.п.);

у. апеты́т — вы́звать аппети́т;

у. рэ́ўнасць — возбуди́ть ре́вность

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

шали́ть несов.

1. (резвиться) дурэ́ць; (баловаться) ба́лавацца; (забавляться) забаўля́цца;

2. (вести себя или обращаться с кем-, чем-л. легкомысленно) жартава́ць; (дурачиться) дуры́цца;

3. (бесчинствовать) разг., уст. сваво́ліць, гарэ́заваць;

4. (неправильно действовать, функционировать) разг. (быць) не ў пара́дку;

не́рвы шаля́т не́рвы не ў пара́дку;

◊

шали́шь! жарту́еш!; ду́дкі!;

шали́шь, не обма́нешь! жарту́еш (ду́дкі), не ашука́еш!

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

скаламу́ціць, ‑мучу, ‑муціш, ‑муціць; зак., што.

1. Зрабіць мутным, узбоўтаным. — Ах! — даўбешкаю махнуў, Цэліўся па палі. Але міма дзеўбануў, Скаламуціў хвалі. Калачынскі. // перан. Зрабіць няясным, заблытаным. [Тэатр] вытузаў сілу, разблытаў нервы, скаламуціў жыццё... Гартны.

2. перан. Вывесці са стану спакою; устрывожыць, усхваляваць.

•••

Вады не скаламуціць — тое, што і вады не замуціць. А вось і сам Стафан з маладымі, але густаватымі ўжо вусамі — ціхі, вады не скаламуціць. Караткевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

трапа́ць, траплю́, трэ́плеш, трэ́пле; трапі́; трапа́ны; незак.

1. што. Ачышчаць валакно, выбіваючы кастрыцу спецыяльнай прыладай.

Т. лён.

2. каго. Ласкава пагладжваць, пастукваць рукой, пальцамі.

Т. па плячах.

3. што. Тузаць, гайдаць (пра вецер).

Вецер трапаў хустачку на галаве.

4. каго-што. Біць, калаціць, уцягваць у баявыя сутычкі.

Т. варожыя войскі.

5. Ісці вялікую адлегласць (разм.).

Трапаў пяць кіламетраў пехатой.

◊

Трапаць нервы (разм., неадабр.) — хвалявацца; моцна нерваваць каго-н.

|| зак. патрапа́ць, -раплю́, -рэ́плеш, -рэ́пле; -рапі́; -рапа́ны (да 1, 2 і 4 знач.) і растрапа́ць, -раплю́, -рэ́плеш, -рэ́пле; -рапі́; -рапа́ны (да 3 знач.).

|| наз. трапа́нне, -я, н. (да 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

сапсава́ны, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад сапсаваць.

2. у знач. прым. Які зрабіўся, стаў непрыгодным для ўжывання, карыстання; няспраўны. [Міхалковіч:] На дарозе правілі сапсаваны трактар. Чорны. // Які стаў нясвежым (аб прадуктах).

3. у знач. прым. Які стаў хваравітым. Сапсаваныя нервы.

4. у знач. прым. Які змяніўся на горшае, стаў дрэнным. [Фінцю Паўлаўну] не пакідаў сапсаваны настрой. Грамовіч.

5. у знач. прым. З дрэннымі схільнасцямі, распушчаны. — Няўдзячныя, сапсаваныя дзеці! — сказала Наталка, ідучы да Веры. Мікуліч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

супрацьва́га, ‑і, ДМ ‑вазе, ж.

1. Груз, які прымяняецца для ўраўнаважвання сілы інерцыі, цяжару. Супрацьвага лопасці. // У радыётэхніцы — зазямленне з дроту для знадворных антэн. [Радыст] хутка разгарнуў рацыю, закінуў на елку Антону, нацягнуў супрацьвагу і пачаў працаваць. Ваданосаў.

2. перан. Тое, што супрацьдзейнічае чаму‑н. або ўраўнаважвае што‑н. Пасля эстраднай музыкі з яе сучаснымі імпульсіўнымі рытмамі .., з яе характарам, што ўзбуджае .. нервы, так карысна .. у якасці эмацыянальнай і інтэлектуальнай супрацьвагі, апынуцца ў свеце бахаўскай музыкі. «ЛіМ».

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

расстра́ивать несов.

1. (нарушать строй) расстро́йваць; (о музыкальном инструменте — ещё) разла́джваць;

расстра́ивать ряды́ проти́вника расстро́йваць рады́ праці́ўніка;

расстра́ивать роя́ль расстро́йваць рая́ль;

2. (причинять ущерб) разла́джваць;

расстра́ивать дела́ разла́джваць спра́вы;

3. (мешать осуществлению) разла́джваць;

расстра́ивать пла́ны разла́джваць пла́ны;

4. (приводить в болезненное состояние) псава́ць;

расстра́ивать не́рвы псава́ць не́рвы;

5. (огорчать) хвалява́ць, псава́ць настро́й; засмуча́ць;

э́ти ве́сти меня́ расстра́ивают гэ́тыя ве́сткі мяне́ хвалю́юць (засмуча́юць), гэ́тыя ве́сткі псую́ць мне настро́й;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

свіня́чы, ‑ая, ‑ае.

Разм.

1. Які мае адносіны да свінні, належыць свінні. Свінячы лыч. // Уласцівы свінні, свінням. [Злобіч:] — Трэба не нервы мець, а вяроўкі, каб трываць гэты свінячы піск. М. Ткачоў. // Прызначаны для свіней. Але япручкі пішчаць там [на другім паверсе] пачалі, непакоіцца, галадоўку аб’явілі і свінячых прысмакаў не захацелі есці. Колас.

2. перан. Лаянк. Паганы, свінскі, які не заслугоўвае павагі. Свінячая морда. □ [Цётка Даша:] — Я гэтага свінячага пана зараз так турну з двара, што ён дарогі ў свой маёнтак не знойдзе! Шашкоў. Загула грамада Ды загаманіла: — Ці ж дастойна суда свінячае рыла? Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

чувстви́тельный

1. (восприимчивый) чуллі́вы; (чуткий) чу́лы; (впечатлительный) ура́злівы;

до́брый и чувстви́тельный челове́к до́бры і чуллі́вы (чу́лы) чалаве́к;

чувстви́тельные не́рвы чуллі́выя не́рвы;

2. (ощутимый) адчува́льны; (заметный) прыме́тны, разг. прыкме́тны; (значительный) зна́чны;

чувстви́тельный уда́р адчува́льны ўдар;

чувстви́тельная ра́зница прыме́тная (адчува́льная, зна́чная) ро́зніца;

чувстви́тельная утра́та зна́чная стра́та;

3. (сентиментальный) сентымента́льны; (нежный) пяшчо́тны; (трогательный) чуллі́вы;

чувстви́тельный рома́нс сентымента́льны рама́нс;

чувстви́тельный взгляд пяшчо́тны по́гляд;

4. спец. адчува́льны;

чувстви́тельный элеме́нт адчува́льны элеме́нт;

чувстви́тельные не́рвные воло́кна адчува́льныя нерво́выя вало́кны.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)