азія́цкі, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да Азіі, азіятаў. Ніхто не ведае, што .. [Наталя] ляжыць вось у гэтай белай палаце, у гэтым далёкім азіяцкім гарадку. Скрыган.
2. Уст. пагард. Грубы, жорсткі, некультурны. Азіяцкія адносіны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
празва́ць, ‑заву, ‑завеш, ‑заве; ‑завём, ‑завяце; зак., каго-што.
Даць мянушку. Сын быў рыжы, і яго яшчэ малым празвалі Рыжы Пятрук. Карпюк. У Малінаўцы.. [Юзіка] за высокі рост, сілу і грубы голас празвалі Громам. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вішава́ць ’заставацца няскошанай (аб сенажаці, канюшыне)’ (Янк. I). Палес. вишоват ’перастойвацца, перарастаць (аб траве)’ (Лысенко СПГ), польск. wiszowaty ’грубы, буйны (аб сене)’. Да віш (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
закаране́лы, ‑ая, ‑ае.
Застарэлы, які цяжка паддаецца зменам. Закаранелая хвароба. Закаранелыя звычкі. // Упарты, непапраўны. Закаранелы гультай. Закаранелы ўласнік. □ Гарасім думаў, што Андрэй не такі ўжо закаранелы грэшнік, якім ён лічыў яго дагэтуль, толькі грубы, рэзкі. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
каля́ны, ‑ая, ‑ае.
Цвёрды, грубы навобмацак; лубяны, нягнуткі. Каляная матэрыя. Каляны кажух. □ Пакрысе набрыньвалі вільгаццю і цяжэлі каляныя шынялі. Быкаў. // Жорсткі, калючы. Хмарынкі на небе ператвараліся ў хмары і сыпалі дажджом і калянымі крупінкамі снегу. Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вуглава́ты, ‑ая, ‑ае.
З выступамі, няроўны. На поўдні з-за небасхілу высунулася чорная вуглаватая хмара. Гамолка. // З востра выступаючымі касцямі. Вуглаватая постаць. □ Марыля перасмыкнула сваімі вуглаватымі плячыма. Ткачоў. // перан. Няўклюдны, сарамяжлівы. Вуглаваты падлетак. // перан. Рэзкі, грубы. Вуглаваты характар.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тапо́рны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да тапара.
2. перан. Грубы, нязграбны, як тапаром зроблены. Тапорная мэбля. / Пра чалавека, яго фігуру, твар і пад. Лабановіч першы раз бачыць такую брыдкую, няўдалую жанчыну. Постаць яе няскладная, тапорная. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Дуба́с ’вялікі, тупы нож’ (Нас.: Вілен., Ковен., Гродз. губ.). Укр. дубас ’вялікі нож’. Няясна. Параўн. фармальна ідэнтычнае, але з іншым значэннем рус. дуба́с ’від лодкі’. Магчыма, спачатку ’лодка грубай работы’ > ’грубы прадмет’. Параўн. у рус. гаворках (СРНГ, 8, 223): дубас «с заостренным носом и тупою кормою грубой работы, наподобие простого корыта». Адсюль, відаць, метафарычна: ’грубы, тупы прадмет’ (> ’тупы нож; тупы, вялікі нож’). Лексему дуба́с ’лодка’. Фасмер (1, 548) выводзіць ад *dǫbъ ’дуб’ (насуперак Міклашычу, які зыходзіў з тур. tombaz).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
кры́ўда, -ы, ДМ -дзе, ж.
1. мн. -ы, крыўд. Несправядлівы папрок, грубы ўчынак, дапушчаная абраза ў дачыненні да каго-н.
Не зрабіць нікому ніякай крыўды.
2. Пачуццё горычы, выкліканае несправядлівымі ўчынкамі, паводзінамі.
◊
Быць у крыўдзе на каго — крыўдзіцца.
Не даць у крыўду каго — заступіцца за каго-н., абараніць.
Не ў крыўду хай будзе сказана — не варта злавацца на сказанае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
база́рны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да базару. Базарная плошча. Базарны дзень.
2. Разм. Непрыстойны, грубы. Базарная размова. Базарная лаянка. // Блізкі да выдумак, плётак. Базарныя чуткі.
•••
Базарная баба гл. баба 1.
Грош цана (у базарны дзень) гл. цана.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)