гешэ́фт, ‑у, М ‑фце, м.

Разм. уст. Спекуляцыйная, выгадная здзелка. Спрытнаму на розныя махінацыі і гешэфты, Хурсу добра шанцавала. Ён удала вёў гандаль свіннямі, меў вялікія барышы. Кудраўцаў.

[Ням. Geschäft.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Торг ’здзелка, гандаль’, ’кірмаш’, ’базар, рынак, месца гандлю’ (ТСБМ, Нас., Бяльк., Касп., Байк. і Некр., Сцяшк., Шат., ТС, АБ, 7, Скарбы; ашм., Стан.; воран., Сл. ПЗБ), таргі́ ’аўкцыён’ (ТСБМ), ’гандаль; пакупнікі’ (Ян.). Укр. торг ’здзелка’, ’дагавор аб куплі-продажы’, ’гандлёвая плошча’, рус. торг ’прывоз, рынак, месца куплі і продажу’, ’гандаль’, ’гартаванне’, стараж.-рус. търгъ, польск. targ ’продаж і купля тавараў’, ’гандлёвая плошча’, ’гандаль, абарот’, ’выручка’, старое н.-луж. terg ’месца гандлю’, в.-луж. torhošćo ’рынак’, чэш., славац. trh ’рынак’, ’базар, кірмаш’, славен. tȓg ’тс’, ’плошча’, ’сквер’; серб. тр̑г, харв. tȓg ’тавар, якім гандлююць’, ’гандлёвая плошча’, балг. търгови́я ’гандаль’, търг ’тс’, търгъ́т ’аўкцыён’, макед. тргови́ја ’гандаль’, ст.-слав. тръгъ ’гандлёвая плошча’. Прасл. *tъrgъ. Пэўным чынам знаходзіцца ў сувязі з алб. treg(ë) ’рынак’, ’базар’ (> Trst), ілір. tergitio ’гандляр, купец’, з венецкімі тапонімамі Tergeste > Trzst > Trst ’рынак’, Opitergium ’хлебны або таварны рынак’, лігур. terg‑ ’купец’, Tergolape, Tergilam і інш. Рыбеца (Archivio glottologico italiano, 35, 51) сцвярджае, што *terga, якое дало алб. tregë, з’яўляецца міжземнаморскім словам і яго можна звязаць генетычна з асір.-вавіл. tamgaru ’купец’ > арамей. taggara > араб. tadžir, з якога выйшлі tiġaret ’барыш, заробак’, tüccar ’купец’, прынесеныя туркамі на Балканы (Скок, 3, 499). Ён мяркуе, што балканска-лац. terg‑ у Дунайскай зоне ў V ст. н. э. увайшло ў праславянскую мову. Літ. tur̃gus, лат. tìrgus ’рынак’, а таксама ст.-сканд. torg, швед. torg, дац. torv, фін. turku запазычаны ва ўсходніх славян (Махэк₂, 651; Брукнер, 566; Мікала, Berühr., 170; Скарджус, Slav., 226; Петрыч–Гольмквіст, JS, 8, 1962–1963, 146). Спробы вывесці паходжанне слав. *tъrgъ з цюрк., манг. torga, torgu ’шоўк’ ці са ст.-цюрк. turɣu ’стаянка’ не пераконваюць (Фасмер, 4, 82). Ондруш (Этимология–1984, 179) сцвярджае, што прасл. *tr̥gъ генетычна звязана не толькі з харв. trážiti, *s‑terg‑: *s‑torg‑ ’сцерагчы’, але і з балг. тъ́рси ’шукае’. Гл. яшчэ ЕСУМ, 5, 603. Сюды ж таргава́ць ’прыцэньвацца; гандляваць’ (ТСБМ), торгава́цца (ТС), то́ржышча ’рынак, гандлёвая плошча з народам’ (Нас.), тарго́віца ’базар’ (АБ, 7 (3)), таргаўшчы́ца, тарго́ўка ’гандлярка’ (там жа).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

про́даж, ‑у, м.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. прадаваць — прадаць. Продаж кніг. □ Гандляры з сялян везлі на продаж найбольш яблыкі, грушы, мёд. Пестрак. // Гандаль, тавараабарот. Паступіць у продаж. Быць у продажы.

•••

Купля-продаж гл. купля.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

зне́шні, -яя, -яе.

1. Які знаходзіцца звонку, за межамі чаго-н.

З. выгляд.

Знешняе асяроддзе.

2. Які праяўляецца толькі з вонкавага боку і не адпавядае ўнутранаму стану.

З. спакой.

Знешне (прысл.) ён быў задаволены.

3. перан. Павярхоўны, пазбаўлены глыбіні, унутранага зместу.

З. бляск.

4. Які адносіцца да зносін з замежнымі дзяржавамі.

Знешняя палітыка.

З. гандаль.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

негацыя́нт, ‑а, М ‑нце, м.

Уст. Асоба, якая вядзе аптовы гандаль пераважна за межамі сваёй краіны. Група негацыянтаў.. складалася з банкіра Леапольда Краненберга, самай багатай кішэні па гэты бок Буга, Якуба Натансона і Рупрэхта. Караткевіч.

[Фр. négociant.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пасі́ўны¹, -ая, -ае.

1. Які не праяўляе дзейнасці, неэнергічны, абыякавы да ўсяго; проціл. актыўны.

П. наглядальнік.

Пасіўна (прысл.) адносіцца да чаго-н.

2. Залежны, пазбаўлены самастойнасці.

Іграць пасіўную ролю ў чым-н.

3. Пра знешні гандаль: такі, пры якім увоз перавышае вываз (спец.).

П. баланс знешняга гандлю.

|| наз. пасі́ўнасць, -і, ж. (да 1 і 2 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

гандля́рства, ‑а, н.

Разм.

1. Занятак гандляра; гандаль. [Андрэй:] — Калі так хочаце, я стану гандляром, але што ж за карысць прынясу, калі не люблю я гандлярства. Галавач.

2. Паводзіны гандляра; імкненне да нажывы. Нажыцца на спекуляцыі і гандлярстве.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

спекуляцы́йны ​1, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да спекуляцыі ​1 (у 1 знач.); заснаваны на спекуляцыі. Спекуляцыйны гандаль.

2. Які займаецца спекуляцыяй; спекулянцкі. Спекуляцыйныя элементы.

спекуляцы́йны ​2, ‑ая, ‑ае.

Пабудаваны на спекуляцыі ​2; абстрактны. Спекуляцыйная філасофія.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

су́днавы, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да судна ​1, знаходзіцца на судне. Суднавы рухавік. // Які мае месца на суднах, звязаны са службай на іх. Суднавая каманда. // Які ажыццяўляецца на суднах. Суднавы гандаль. Суднавы промысел. // Які працуе на судне. Суднавы механік.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

барахо́лка, ‑і, ДМ ‑лцы; Р мн. ‑лак; ж.

Разм. Рынак, дзе прадаюць з рук розныя, пераважна ўжывання, рэчы. Цяпер жа тут ішоў мітуслівы гандаль рознымі анучамі і неданоскамі. Безумоўна, не без новых рэчаў. Але так выразна і называлася гэта месца — «барахолка». Грамовіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)