намало́т, ‑у, М ‑лоце, м.
Колькасць намалочанага збожжа. Высокія намалоты пшаніцы. □ Галоўны на малацьбе чалавек — падавальшчык. Які падавальшчык трапіцца, такая будзе і работа, такі і намалот. Сяркоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перадаве́рыць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; зак., каго-што.
Даверыць другому тое, што было даверана самому. Галоўны бухгалтар калгаса.. рэдка бываў у канторы і ўсе справы перадаверыў [Шуры] Яцык. Дуброўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фалькло́рны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да фальклору. Фальклорны вобраз. Фальклорны твор. Фальклорная экспедыцыя. □ Выразны фальклорны каларыт мае і галоўны вобраз аповесці — Салавей. Гіст. бел. сав. літ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прота..., (а таксама прата...).
Першая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае па значэнню: 1) словам: «першапачатковы», «першасны», напрыклад: протагісторыя, протанеаліт, прататып; 2) словам: «вышэйшы», «старэйшы», «галоўны», напрыклад: протадыякан, протаіерэй, пратапоп.
[Грэч. prōtos — першы.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
распара́дчык, ‑а, м.
Асоба, якая адказвае за даручаную ёй справу і непасрэдна кіруе ёй. Распарадчык суда. □ А за сцэнаю галоўны распарадчык — Сёмка Чыжык. Прывешвае артыстам.. бароды, бровы падмазвае сажаю. Каваль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ты́сяцкі, ‑ая, ‑ае.
1. У Старажытнай Русі — начальнік ваеннага апалчэння.
2. Выбарная службовая асоба ад сялян, вясковы старшыня (да рэформы 1861 г.).
3. Галоўны распарадчык у старадаўнім рускім вясельным абрадзе.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вярхо́ўны ’вышэйшы’ (БРС, КТС, Касп.), укр. верховний ’тс’, рус. верховный ’верхні’; ’тоўстае палатно са зрэб’я’; ’жыхар з вярхоўя ракі’; ’конны’, ст.-рус. верховный, вьрховьний, вьрьховнии, връховный ’верхні; ’вышэйшы, галоўны’; ’конны’; ’палацавы’ (з X ст.), славен. vrhǫ́ven, серб.-харв. вр̀ховни, макед. врховен, балг. върховен ’вярхоўны’. Да ст.-слав. прыметніка врьховьнии ’галоўны, вышэйшы’ (у царкоўным сэнсе). Відавочна, царкоўнаславянізм; гл. Шанскі, 1, В, 69. Утворана ад врьхъ і суф. ‑ьn‑ъ. Крукоўскі (Уплыў, 110) мяркуе, што бел. лексема — калька з рус. мовы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
кардына́льны, ‑ая, ‑ае.
Галоўны, важны, самы істотны. Кардынальнае пытанне. Кардынальныя праблемы. Кардынальныя змены. □ На вопыце палітычнай барацьбы працоўныя пераконваліся, што кардынальнае вырашэнне нацыянальнага пытання можа даць толькі перамога сацыялістычнай рэвалюцыі. «Полымя».
[Ад лац. cardinalis — галоўны.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тарча́к ’галоўны корань дрэва, старчак’ (паст., Расл. св.), тарчма́к ’тс’ (бялын., ЛА, 1). Назоўнікі ад тарча́ць, паралельнага да тырча́ць (гл.), параўн. яшчэ старча́к ’тс’; апошняя форма пад уплывам тарчма, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
чатырохгадзі́нны, ‑ая, ‑ае.
Які працягваецца чатыры гадзіны. Чатырохгадзінная аперацыя. Чатырохгадзінная лекцыя. // Разлічаны на чатыры гадзіны. Чатырохгадзінны запас паліва. // Назначаны на чатыры гадзіны. Галоўны інжынер чатырохгадзінным цягніком паедзе ў Маскву па сям’ю. Корбан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)