уляпі́ць, уляплю́, уле́піш, уле́піць; уле́плены; зак.
1. што ў што. Лепячы, уставіць.
У. мазаіку ў сцяну.
2. перан., што і каму. Моцна ўдарыць, выцяць каго-н. (разм.).
У. яму снежкай.
У. у вуха.
3. перан., што. Прычыніць, зрабіць што-н. (замяняе дзеясловы даць, паставіць і пад.; разм.).
У. вымову.
У. вучню двойку.
|| незак. уле́пліваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
надзьму́ць, -дзьму́, -дзьме́ш, -дзьме́; -дзьмём, -дзьмяце́, -дзьму́ць; -дзьмі́; -дзьму́ты; зак.
1. што. Напоўніць паветрам або газам, зрабіць пругкім; нацягнуць што-н. ветрам.
Н. ветразь.
Н. мяч.
2. чаго, безас. Нанесці ветрам.
Н. снегу.
3. безас. Ад ветру, скразняку і пад. прастудзіцца, захварэць.
Надзьмула ў вуха.
◊
Надзьмуць губы (разм., неадабр.) — пакрыўдзіцца.
|| незак. надзіма́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. надзіма́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Вушко́ ’ямка ў печы, збоку, для попелу, гарачага вуголля’ (Шушк., 156). Да ву́ха, памянш. форма для абазначэння дэталі печы на падставе метафары «ўваход у печ — галава».
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
стрельну́ть сов., однокр., разг.
1. стрэ́льнуць;
2. (о боли) безл., разг. кальну́ць;
стрельну́ло в у́хе кальну́ла ў ву́ха.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Аблаву́хі, аблаухі ’з вялікімі вушамі’ (БРС, Нас., Шат., Янк., Бір. дыс., Бяльк., Мат. Гродз.), рус. облоухий да obьlъ (рус. облый ’вялікі, круглы’ і інш.) і ухо ’вуха’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ву́шка, ‑а; Р мн. ‑шак; н.
1. Памянш.-ласк. да вуха (у 2 знач.); маленькае вуха.
2. Тое, што і вуха (у 5 знач.). Каваль падняў звон за вушка і ўдарыў па ім каменем. Ваданосаў.
3. пераважна мн. (ву́шкі, ‑шак). Петлі ў абутку для замацавання яго на назе або нацягвання. Ад лапцей засталіся адны аборы і некалькі вушак. Якімовіч. [Тамашовы] боты.. былі звязаны разам за вушкі і перакінуты на плячах. Бядуля.
4. Дзірачка для ніткі ў іголцы.
5. пераважна мн. (ву́шкі, ‑шак). Страва, зробленая з кавалачкаў цеста з угорнутым у іх тварагом, грыбамі і пад.
•••
За вушка ды на сонейка — выкрыць, прыцягнуць да адказнасці каго‑н. [Левановіч:] А мы яго зараз за вушка ды на сонейка. Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вуша́ты ’з вялікімі вушамі’ (Нас., Байк. і Некр., КСТ). Ад ву́ха, ву́шы з суфіксацыяй, характэрнай для прыметнікаў са значэннем ’які мае пэўную асаблівасць’; параўн. барадаты, насаты і інш.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Перапало́нка (i̯lipimeюпка) ’перакладзіна над варотамі’ (Юрч. СНЛ). Магчыма, уграфінізм. Параўн. вепск. реГ ’верхні вушак у дзвярах ці ъокипх’, раіʼіпе ’верх, верхні бок’, удм./;е/ ’вуха’ (і бел. вушак).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вухава́дны ’сварлівы’ (Мат. Гом.). Ад ву́ха і ва́дзіць (гл.), тут хутчэй за ўсё ў значэнні ’шкодзіць’, тады першаснае значэнне — ’той, які шкодзіць вушам (сваім крыкам і да т. п.)’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
перапо́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.
Тонкая плёнка, якая з’яўляецца перагародкай ці абалонкай у жывым арганізме. Плавальная перапонка.
•••
Барабанная перапонка — перапонка, якая аддзяляе знешні слыхавы праход ад сярэдняга вуха.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)