гук, -а і -у, мн. -і, -аў, м.
1. -у. Вагальныя рухі часцінак паветра або іншага асяроддзя, якія мы ўспрымаем органамі слыху.
Хуткасць гуку.
Г. стрэлу.
Музычны г. (у адрозненне ад шуму).
2. -а. Найменшы членараздзельны элемент чалавечай мовы.
Гукі беларускай мовы.
◊
Ні гуку — пра поўнае маўчанне; не гавары, маўчы.
|| прым. гукавы́, -а́я, -о́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ско́рапіс, ‑у, м.
Хуткае злітнае (у адрозненне ад устава і паўустава) пісьмо ў старажытных рукапісах. Варта адзначыць.., што замена ўстаўнога пісьма скорапісам раней за ўсё адбылася ў дзелавой пісьменнасці. Булыка. // Пра хуткае рукапіснае пісьмо. Канспект напісан скорапісам.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
крэйсі́раваць, -рую, -руеш, -руе; -руй; незак.
1. Плаваць, рабіць рэйсы па пэўным маршруце.
2. Ажыццяўляць ваенны нагляд у якіх-н. водах, плаваць з мэтай разведкі, аховы берагоў, правядзення асобных баявых дзеянняў і пад.
|| наз. крэ́йсерства, -а, н. (да 2 знач.); прым. крэ́йсерскі, -ая, -ае.
Крэйсерская эскадра.
○
Крэйсерская скорасць (спец.) — нармальная скорасць карабля або самалёта ў адрозненне ад максімальнай.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
азі́мка, ‑і, ДМ ‑мцы, ж.
Азімая пшаніца ў адрозненне ад яравой (яркі). — Зайдзіце ў любую хату калгасніка.. і вы на стале ўбачыце калі не пірог, то бліны або аладкі з пытляванай пшанічнай мукі, хоць летась наша азімка не ўрадзіла. Вішнеўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
се́яны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад сеяць.
2. у знач. прым. Прасеяны праз сіта. Сеяная мука. // Выпечаны з прасеянай мукі. Сеяны хлеб.
3. у знач. прым. Пасеяны чалавекам (у адрозненне ад дзікарослага). Сеяныя травы. // З пасеянай расліннасцю. Сеяныя лугі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Наблі́жай ’бліжэй’, ’прыстойней, лепш’ (Нас.). Утворана пры дапамозе прэфікса на-, які мае градуальнае лексічнае значэнне ў адрозненне ад граматычных сродкаў выражэння градуальнасці (г. зн. ступеняў параўнання). Гл. наі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прастамо́ўе, ‑я, н.
1. Простая, размоўная мова (у адрозненне ад кніжнай, літаратурнай як больш дакладнай, правільнай).
2. Словы і граматычныя формы, уласцівыя вуснай народнай мове, якія выкарыстоўваюцца ў літаратурнай мове як стылістычны сродак для надання мове жартаўлівага, іранічнага, грубаватата і пад. адцення.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
да́ма, -ы, мн. -ы, дам, ж.
1. Жанчына, якая належыць да багатага асяроддзя ці інтэлігенцыі.
Свецкая д.
2. Замужняя жанчына ў адрозненне ад дзяўчыны.
3. Жанчына, якая танцуе ў пары з кавалерам.
Кавалеры запрашаюць дам.
4. Ігральная карта з відарысам жанчыны.
Чырвовая д.
|| ласк. і фам. да́мачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.
|| прым. да́мскі, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
тэкст, -у, М -сце, мн. -ы, -аў, м.
1. Надрукаванае ці напісанае звязанае маўленне, якое можна ўзнавіць.
Т. апавядання.
2. Асноўны матэрыял якога-н. твора, дакумента і пад. ў адрозненне ад заўваг, каментарыяў ілюстрацый да яго.
Зноскі занялі больш месца, чым сам т.
3. Словы, на якія напісана музыка.
Т. песні.
4. Шрыфт буйнога памеру — каля 8 мм (спец.).
|| прым. тэ́кставы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Ро́зніца 1, розьніца ’непадабенства, адрозненне ў чым-небудзь’, ’велічыня, сума, якая з’яўляецца рознасцю паміж дзвюма велічынямі, сумамі’ (ТСБМ, Гарэц., Нас., Бяльк., Касп., Байк. і Некр., ТС). Укр. різни́ця, рус. ра́зница (ц.-славянізм), польск. różnica ’адрозненне’, чэш. různice ’разлад, спрэчка’, ст.-польск. różnica ’тс’, ст.-рус. розница ’спрэчка, нязгода’ (XVII ст.). Да розны (гл.).
Ро́зніца 2 ’продаж паштучна або невялікімі колькаснаму (ТСБМ). З рус. розница ’тс’ < ст.-рус. розница ’тс’ (1407 г.). Сюды ж рознічны ’звязаны з гандлем у розніцу’ (ТСБМ). Параўн. ураздроб (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)