нае́сціся, ‑емся, ‑ясіся, ‑есца; ‑ядзімся, ‑ясцеся, ‑ядуцца; пр. наеўся, ‑елася; заг. наешся; зак.
Пад’есці, перастаць быць галодным. Трэзар наеўся, лёг на лаве каля мяне і спакойна заснуў. Бядуля. Узяліся меншыя браты абед варыць: зарэзалі вала, разабралі і зварылі. Самі наеліся і брата накармілі. Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разна́сцежыць, ‑жу, ‑жыш, ‑жыць; зак., што.
Паэт. Расчыніць насцеж. Звычайны дзень, казённа-шэры, падцягнуты і посны — ён разнасцежыў зарана дзверы ў гімназічны пансіён. Вялюгін. Чаму ты плойме выдуманых бед Разнасцежыла сэрца так старанна? Бяда, калі пазнюся на абед, Бяда, калі прыходжу надта рана. Макаль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
блю́до ср.
1. (посуда) тале́рка, -кі ж., блю́да, -да ср.;
2. (кушанье) стра́ва, -вы ж.;
обе́д из трёх блюд абе́д з трох страў.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ма́ма, ‑ы, ж.
Тое, што і маці (у 1 знач.) (звычайна пры звароце або ў гутарцы дзяцей аб ёй). — Што новага ў сяле, мама, як ты тут жыла? — спытаў Мікола. Краўчанка. Вось і сёння паслала маці Натальку прынесці абед, бо самой маме не было часу. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́піўка, ‑і, ДМ ‑ўцы; Р мн. ‑півак; ж.
1. Выпіванне спіртных напіткаў. Абед з выпіўкай. □ Заглянула [Тамара] па дарозе.. у сельмаг і застала там свайго мужа Кірыла за выпіўкай. Дуброўскі.
2. Бяседа, пачастунак з віном, гарэлкай.
3. Тое, што прызначана для выпівання; віно, гарэлка. Сталы трашчалі ад выпіўкі і закускі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хаўту́ры, ‑тур; адз. няма.
1. Разм. Абрад провадаў нябожчыка для пахавання. — Хаўтуры ў іх. Дзіцёнак у Турбоціхі памёр, — сказалі войту. Гарэцкі. Вяселле слаўна песнямі, хаўтуры — плачам. Прымаўка.
2. Абл. Жалобны стол, абед па нябожчыку. Пахаваў поп дзіця, пахрысціў тройчы магілу, выпіў першы, пакуль сабраліся людзі, чарку на хаўтурах і паехаў. Пальчэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
по́сны в разн. знач. по́стный;
п. абе́д — по́стный обе́д;
~ная цяля́ціна — по́стная теля́тина;
п. дзень — по́стный день;
п. твар — по́стная физионо́мия;
○ п. цу́кар — по́стный са́хар
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
антра́кт, ‑у, М ‑кце, м.
1. Перапынак паміж двума актамі ў спектаклі, паміж двума аддзяленнямі канцэрта і пад. Пасля антракту ў зале панавала ўрачыстая цішыня. Мікуліч. // перан. Перапынак у якім‑н. дзеянні, працэсе і інш. Абед з антрактам.
2. Музычны твор, які выконваецца паміж дзеямі, карцінамі опернага ці драматычнага спектакля. Сімфанічны антракт.
[Фр. entracte.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вары́ць, вару́, ва́рыш, ва́рыць; ва́раны; незак., што.
1. Гатаваць страву, пітво кіпячэннем на агні.
В. бульбу.
В. абед.
2. Вырабляць што-н. шляхам кіпячэння, плаўлення і пад.
В. мыла.
В. шкло.
3. Рабіць зварку металічных прадметаў і іх частак.
В. сталь.
◊
Галава варыць у каго (разм.) — пра кемлівага, разумнага чалавека.
|| зак. звары́ць, звару́, зва́рыш, зва́рыць; зва́раны.
|| наз. ва́рка, -і, ДМ -рцы, ж. (да 1—3 знач.) і варэ́нне, -я, н. (да 1 і 2 знач.).
|| прым. ва́рачны, -ая, -ае (спец.).
В. цэх.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пасе́сці, ‑сядзе; ‑сядзем, ‑сядзеце, ‑сядуць; зак.
Сесці — пра ўсіх, многіх або ўсё, многае. Пасля прыйшло сюды яшчэ некалькі чалавек, усё незнаёмыя Леапольду.. Яны паселі ў сенцах. Чорны. Ігнат тады не быў аддзелены, жыў у бацькоў, і вось аднойчы, якраз у абед, калі толькі што паселі ўсёй вялікай сям’ёй за стол, хтосьці пастукаўся ў хату. Чыгрынаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)