распраста́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Зрабіцца простым, роўным, разагнуцца. Вожык зноў заварушыўся, хустачка распрасталася і накрыла яго ўсяго. Васілевіч. // Напружыўшы мышцы, выпрастацца, расправіцца. Як сагнецца [стары], дык хоць ты разгінай яго, ніяк распрастацца не можа. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ціхамі́рны, ‑ая, ‑ае.
Спакойны, ціхі; міралюбівы. Блакітны Дунай. Колькі вершаў і песень складзена пра яго ціхамірную гладзь, пра яго ласкавую хвалю! «Звязда». Вярталася Волька ад суседзяў лагодная, у нязвыклым для Казіка ціхамірным настроі. М. Стральцоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зазноби́ть сов.
1. безл. пача́ць трэ́сці, пача́ць калаці́ць, затрэ́сці, закалаці́ць;
меня́ (его́) зазноби́ло мяне́ (яго́) пачало́ трэ́сці (калаці́ць);
2. (заморозить) обл. замаро́зіць, застудзі́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
перекоси́ться сов.
1. (о предметах) перакасі́цца, мног. паперако́швацца;
2. (о лице) перакрыві́цца, скрыві́цца;
его лицо́ перекоси́лось от бо́ли яго́ твар перакрыві́ўся ад бо́лю.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
удруча́ть несов. гнясці́, прыгнята́ць, прыгне́чваць; (печалить) засмуча́ць, засму́чваць;
э́ти обстоя́тельства в осо́бенности удруча́ли его́ гэ́тыя абста́віны асаблі́ва гнялі́ (прыгнята́лі, прыгне́чвалі, засмуча́лі, засму́чвалі) яго́;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
умори́ть сов., в разн. знач. змары́ць, замары́ць;
прогу́лка его́ умори́ла прагу́лка яго́ змары́ла;
он умори́л меня́ свои́м расска́зом ён замары́ў мяне́ сваі́м апо́ведам;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
памі́ма, прыназ. з Р.
Разм. Спалучэнне з прыназоўнікам «паміма» выражае аб’ектныя адносіны: ужываецца для ўказання на прадмет або асобу, без ўдзелу якіх ці незалежна ад якіх што‑н. праходзіць, адбываецца; не прымаючы каго‑, што‑н. пад увагу. І раптам адчуў сябе Ігнась адрэзаным, асобным ад усяго, як бы ў другім свеце, на другой зямлі; усё стала як бы па-за яго істотаю: вось робіцца ўсё на свеце паміма яго, далёка ад яго. Чорны. Спачатку слова «наша» ішло неяк паміма яго думак, адскоквала ад сялянскага сэрца, як гарох ад сцяны — нешта нязвычнае, новае. Бядуля. І зноў цэлы рад вобразаў выплывае ў памяці паміма яго [Лабановіча] волі, і сэрца шчыміць болем утраты. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ачы́так ’расходнік, Sedum’ (мін., Кіс.), очыток (Бесар.), укр. очиток, рус. очиток. Згодна з Мяркулавай, Очерки, 109, укр. і рус. формы з очисток (у сувязі з яго лекавымі, ачышчальнымі якасцямі), аднак пры гэтым цяжка вытлумачыць выпадзенне ‑с‑; параўн. іншыя назвы расліны адцытнік, сытнік (захад Беларусі, гл. Кісялеўскі, Аб нек. асабл., 28), да семантыкі гл. польск. дыял. odczynić ’вылечыць’, odczyna ’нейкая расліна’ (Карловіч); геаграфія слова не дазваляе звязаць яго з чыты ’цвярозы’ (Касп.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
апанава́ць (каго, што) сов.
1. охвати́ть, овладе́ть (кем, чем), обуя́ть, объя́ть; (завладеть полностью) одоле́ть;
жанчы́ну ~ва́ў страх — же́нщину охвати́л (обуя́л, объя́л) страх, же́нщиной овладе́л страх;
яго́ ~ва́ла скру́ха — его́ одоле́ла тоска́;
2. (наброситься во множестве) напа́сть (на кого, что); окружи́ть;
яго́ ~ва́лі саба́кі — на него́ напа́ли соба́ки, его́ окружи́ли соба́ки
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Абгалага́ніць ’абстрыгчы дагала’ (Юрч.), абкалганіць ’абстрыгчы’ (Яўс.) ад польск. gałgan ’абрэзак’. Выбухное г у беларускім слове сведчыць аб яго польскім паходжанні, гл. Слаўскі, 1, 163.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)