Пушы́ць 1 ’раздуваць, надуваць’ (Арх. Федар.; мсцісл., З нар. сл.; Шымк. Собр.; Шат.; Янк. 1; Некр.; ТС), ’брадзіць’ (Жд. 1), ’пучыць’ (Сцяц.), пу́шыць ’апухаць, рабіць пухлым’ (Ян., ПСл), ’веяць’ (паст., Сл. ПЗБ), параўн. укр. пу́шити ’рабіць поўным, надуваць; узрыхляць’, польск. puszyć ’раздуваць’, славен. pušiti ’рыхтавацца да раення (пра пчол)’, серб.-харв. пу̏шити ’дыміць, пыліць’, балг. пу́ша ’тс’ і пад. Да пу́хаць, пухнуць (гл.).
Пушы́ць 2 ’рабіць пушыстым; абсыпаць пухам’; перан. ’моцна лаяць, распякаць’ (ТСБМ, ТС, Юрч.). Да пух (гл.), пераноснае значэнне, магчыма, на базе гукапераймальнага пу́хаць ’дуць’, параўн. пу́шыцца ’дуцца на каго-небудзь’, пушы́сты ’пушысты; той, хто ў выпадку незадавальнення дзьмецца (“пушыцца”)’ (Янк. 1).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сатана́ ’у некаторых рэлігіях — злы дух, які супрацьстаіць богу, д’ябал’ (ТСБМ, Сл. ПЗБ), сата́н ’сатана; надакучлівы чалавек’ (Нас.), са́тан, сатана́ ’сатана’, сата́нье ’чэрці’ (ТС). Укр., рус. сатана́, ст.-рус. сатана, ст.-слав. сотона, чэш. satan, satanáš, славац., н.-луж., в.-луж. satan, серб.-харв., славен. sotona, балг. сатана, сатона, макед. satana. Старажытнае запазычанне з грэч. σατανας, якое са ст.-яўр. sāţān (Міклашыч, 317; Фасмер, 3, 565; Кіпарскі, Gemeinslaw., 130), а не з гоц. satana, як лічаць Стэндэр–Петарсан (Slaw.-germ., 430 і наст.), Махэк₂, 538. Форму сатана Фасмер (там жа) тлумачыць другасным прыстасаваннем да грэч. формы. Сюды ж сатані́ць ’сварыць каго-небудзь з кім-небудзь’, ’шкодзіць’, ’зводзіць, падбухторваць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гвалтава́ць, -ту́ю, -ту́еш, -ту́е; -ту́й; незак., каго-што.
1. Чыніць гвалт (у 1 і 2 знач.).
Г. чыю-н. волю.
2. Сілай прымушаць да палавой сувязі.
|| зак. згвалтава́ць, -ту́ю, -ту́еш, -ту́е; -ту́й; -тава́ны.
|| наз. гвалтава́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гна́цца, ганю́ся, го́нішся, го́ніцца; гна́ўся, гна́лася; ганіся; незак., за кім-чым.
1. Бегчы следам, каб дагнаць або злавіць.
Г. за праціўнікам.
2. Імкнуцца да чаго-н., дамагацца каго-, чаго-н.
Г. за модай.
Г. за доўгім рублём.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
даста́віць, -та́ўлю, -та́віш, -та́віць; -та́ўлены; зак., каго-што.
Прынесці або прывезці да месца прызначэння.
Д. пасылку ў тэрмін.
Д. тавар у магазін.
Д. усё неабходнае.
|| незак. дастаўля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
|| наз. даста́ўка, -і, ДМ -а́ўцы, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дачу́цца, -чу́юся, -чу́ешся, -чу́ецца; -чу́ўся, -чу́лася, -чу́ліся; зак., пра каго-што і аб кім-чым (разм.).
Даведацца з чутак, дазнацца.
Пра пажар ён дачуўся ўчора.
Аб узнагародзе старшыня дачуўся толькі сёння.
|| незак. дачува́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца (разм.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дуба́сіць, -а́шу, -а́сіш, -а́сіць; незак. (разм.).
1. каго (што). Жорстка, бязлітасна біць.
Яго ўжо не раз дубасілі за пакражу.
2. па чым, у што. Моцна стукаць.
Д. у дзверы.
|| зак. аддуба́сіць, -а́шу, -а́сіш, -а́сіць (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дурма́ніць, -ню, -ніш, -ніць; незак., каго-што.
Туманіць свядомасць, ап’яняць, атупляць розум.
Алкаголь дурманіць галаву.
|| зак. адурма́ніць, -ню, -ніш, -ніць; -нены і задурма́ніць, -ню, -ніш, -ніць; -нены.
|| звар. дурма́ніцца, -нюся, -нішся, -ніцца; зак. адурма́ніцца, -нюся, -нішся, -ніцца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дэзавуі́раваць, -рую, -руеш, -руе; -руй; -раваны; зак. і незак., каго (што).
У міжнародным праве: аб’явіць (аб’яўляць) аб нязгодзе з дзеяннямі даверанай асобы (дыпламатычнага прадстаўніка) або аб пазбаўленні яго права дзейнічаць надалей ад імя свайго ўрада.
Д. пасла.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
напіра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак. (разм.).
1. гл. наперці.
2. на каго-што. Рашуча адцясняць, цясніць.
Танкі напіралі з флангаў.
2. перан., на што. Асабліва падкрэсліваць што-н., настойваць на чым-н.
Н. на неабходнасць праверкі фактаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)