прыкава́ць, -кую́, -куе́ш, -куе́; -куём, -куяце́, -кую́ць; -ку́й; -кава́ны; зак., каго-што.

1. Коўкай прымацаваць да чаго-н.

П. сейф да сцяны.

2. перан. Прымусіць нерухома заставацца ў якім-н. стане, на якім-н. месцы.

Страх прыкаваў яго да месца.

Прыкаваць чыю ўвагу, позіркі да каго-чаго (кніжн.) — прыцягнуць чыю-н. пільную ўвагу, позіркі.

|| незак. прыко́ўваць, -аю, -аеш, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

дзяся́так, -тка, мн. -ткі, -ткаў, м.

1. Адзінка падліку, роўная дзесяці, а таксама дзесяць аднолькавых прадметаў.

Д. яек.

2. Дзесяць год узросту.

Дзявяты д. пайшоў.

3. мн. Перадапошняя лічба шматзначнага ліку.

Клас адзінак, дзясяткаў, соцень.

4. мн. Пра вялікую колькасць чаго-н.

Да яго звяртаюцца дзясяткі людзей.

Не з баязлівага дзясятка хто (разм.) — пра смелага, рашучага чалавека.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ша́ркаць, -аю, -аеш, -ае; незак.

1. чым і без дап. Утвараць шорах, шум трэннем, закранаць што-н. з шумам.

Ш. мянташкай па касе.

Шабля шаркала аб падлогу.

2. са словам «нагой» або без яго. Прыстаўляць адну нагу да другой, стукаючы абцасам аб абцас (пры паклоне, вітанні і пад.).

|| аднакр. ша́ркнуць, -ну, -неш, -не; -ні.

|| наз. ша́рканне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

распо́рка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак, ж.

1. Брус, планка для надання ўстойлівасці часткам збудаванняў, для захавання чаго-н. у пэўным становішчы.

Р. для лыжаў.

2. Тое, што і разрэз, распорак.

На ім быў кароткі кажушок з аблямаванай распоркай ззаду.

3. Разарванае па шве месца.

Яго шапка была скрозь з распоркамі.

|| прым. распо́рачны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Валовы язык ’пакрывец лекавы, Anchusa officinalis L.’ (Кіс.). Назва дадзена па знешняму падабенству лісця расліны, па яго форме. Параўн. укр. волів язик ’Digitalis grandiflora’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Зы́зы ’стан абуранасці, злосці’ (слонім., Нар. лекс.). Параўн. рус. дыял. зы́зый, укр. зи́зий, польск. zyz ’касавокі’. Можа, ’абураны да таго, што яго перакасіла’. Няясна.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Кары́чневы ’буравата-жоўты, колеру жолуда або карыцы’ (ТСБМ). Рус. коричневый. Тлумачэнне бел. слова з’яўляецца і яго этымалогіяй. Ад карыца (гл.) з суфіксамі ‑ьн‑, ‑ев‑.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Касаву́рыць ’глядзець коса, убок, касіць вочы’ (Нас.). Слова, безумоўна, складанае. Яго першая частка ўзыходзіць да косы (гл.). Але другая частка застаецца няяснай (магчыма, кантамінаванай).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ле́жны ’пахілы’ (Сцяшк. Сл.). Нягледзячы на магчымасць прасл. рэканструкцыі (!!!егьnъ}ь < ležati, legii ±ьnъ]ʼь) і дапушчэнне рэліктавае^ слова, яго фактычная старажытнасць застаецца няяснай.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Разбузо́ліць, разбурзо́ліць ’размясіць’ (паст., брасл., Сл. ПЗБ). Ад раз- і бузава́ць (гл.) з экспрэсіўным фармантам ‑олі‑ (адносна яго гл. Борысь, Leksyka słów., 24–26).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)