перагрэ́ты, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад перагрэць.
2. у знач. прым. Нагрэты вельмі моцна. Перагрэты матор. □ Вецер пах ракой, жалезам, Перагрэтым хвойным лесам, Перапаленым бензінам І няяснаю журбою. Панчанка.
3. у знач. прым. Спец. Нагрэты вышэй тэмпературы кіпення адпаведная вадкасці. Перагрэтая пара.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
праме́рзнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; пр. прамёрз, ‑мерзла; зак.
1. Моцна замерзнуць ад холаду; адубець. Цэлую ноч прасядзела [Кацярына] над .. [бычком] і добра прамерзла сама. Кулакоўскі.
2. Пакрыцца лёдам; зацвярдзець ад марозу на вялікую глыбіню. Рака прамерзла да дна, лёд быў чысты, як спірт, свіціўся наскрозь. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разло́мвацца, ‑аецца; незак.
1. Незак. да разламацца.
2. Разм. Моцна, нясцерпна балець (звычайна пра галаву). Мы пагулялі, пачаставаліся гэтак, што назаўтра ў мяне былі парожнія кішэні і галава разломвалася не толькі ад п’янкі, але і ад думак, як жыць далей. Сабаленка.
3. Зал. да разломваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шапяля́ць, ‑яю, ‑яеш, ‑яе; незак.
Разм. Невыразна вымаўляць некаторыя гукі. Пачынаецца гульня ў даміно. Коля гуляе, як дарослы. Хутка і сур’ёзна абдумвае хады і амаль ніколі не памыляецца. Малы Шурпель.., наадварот, моцна стукае касцямі, злуецца і, як заўсёды ў такіх выпадках, пачынае шапяляць. Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
жыво́т, -вата́, М -ваце́, мн. -ваты́, -вато́ў, м.
1. Частка цела ў чалавека і жывёл, у якой размешчаны органы стрававання.
Боль у жываце.
2. Страўнік, кішэчнік (разм.).
Купіць лякарства ад жывата.
Благому жывату і пірог шкодзіць (прыказка).
◊
Жывот падцягнула (безас.) — захацелася есці.
Качацца жыватом (разм.) — хварэць на жывот.
Падарваць жывот (жываты) са смеху — моцна смяяцца, аж заходзіцца.
Плячысты на жывот (жарт.) — ахвотнік паесці.
Хватацца за жывот — смяяцца да знямогі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
замаро́зіць, -о́жу, -о́зіш, -о́зіць; -о́жаны; зак.
1. каго-што. Падвергнуць дзеянню холаду, даць замерзнуць, застыць.
З. рыбу.
З. садавіну.
2. што. Моцна астудзіць (разм.) 3. віно.
3. што. Абязболіць які-н. участак цела спецыяльнымі сродкамі (разм.).
З. зуб.
4. перан., што. Пакінуць на ранейшым узроўні або нявыкарыстаным.
З. сродкі.
З. будаўніцтва.
|| незак. замаро́жваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. замаро́жванне, -я, н. і замаро́зка, -і, ДМ -зцы, ж. (да 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
узгарэ́цца, -ру́ся, -ры́шся, -ры́цца; -ры́мся, -рыце́ся, -ра́цца; -ры́ся; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Загарэцца, разгарэцца.
Дровы ўзгарэліся.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Нечакана ўзнікнуць, пачацца.
Узгарэлася сварка.
3. перан., чым, без дап. і з інф. Запаліцца якім-н. пачуццём, моцна захацець зрабіць што-н.
У. жаданнем.
|| незак. узгара́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца і узга́рвацца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -аецца (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
урэ́зацца, -э́жуся, -э́жашся, -э́жацца; -э́жся; зак., у што.
1. Уваткнуцца, укліні́цца ў што-н. вузкім, вострым.
Човен урэзаўся ў пясчаны бераг.
Лес клінам урэзаўся ў поле (перан.).
2. перан. Імкліва ўварвацца ўнутр чаго-н.
Конніца ўрэзалася ў варожыя рады.
3. перан. Запомніцца моцна і адразу.
У. ў памяць.
4. перан. З разгону сутыкнуцца з чым-н. (разм.).
Машына ўрэзалася ў слуп.
|| незак. ураза́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца і урэ́звацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
рэ́зацца, рэ́жуся, рэ́жашся, рэ́жацца; рэ́жся; незак.
1. Рэзаць сябе чым-н. вострым (разм.).
Р. брытвай.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Рэзаць, рабіць балюча, муляць (разм.).
Пад кашуляй рэжацца колас.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пра зубы, рогі: праразацца.
4. Біцца халоднай зброяй або (перан.) моцна сварыцца (разм.).
5. у што. Гуляць з азартам у якую-н. гульню (разм.).
Р. ў карты.
Р. ў шашкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
нутро́, -а́, н.
1. Унутраныя органы чалавека або жывёлы; вантробы.
Усё н. баліць.
2. Унутраная частка чаго-н.
Н. печы.
3. перан. Унутраная сутнасць каго-н.
Мяшчанскае н.
Усё гэта я нутром адчуваю.
◊
Заглянуць у нутро каму, каго (разм.) — адгадаць чые-н. думкі, пачуцці.
Пераесці нутро каму (разм., неадабр.) — моцна надакучыць, стаць невыносным для каго-н.
|| прым. нутраны́, -а́я, -о́е (да 1 і 3 знач.).
Нутраное сала.
Н. свет чалавека.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)